فاطمه ربیع زاده - استادیار، گروه زیست شناسی، پردیس فرزانگان، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
فاطمه سادات نصرالهی - دانش آموخته دکتری، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه قم، قم، ایران

زیستگاههای گچ ایران ذخایر مهم تنوع زیستی و حاوی گونه های انحصاری و کمیاب هستند. انحصاری بودن گیاهان اغلب با سازش های ریخت شناسی، تشریحی و بوم شناسی مرتبط است. گونه هایی که در خاک های گچی رشد می کنند، دارای ویژگی های ریخت شناختی متفاوتی هستند. گونه Acantholimon cymosum با نام فارسی کلاه میرحسن گچ دوست یا کلاه میرحسن گرزنی، انحصاری ایران است و در خاک های گچی غرب و شمال غربی سمنان پراکنش محدودی دارد. نمونه برداری از خاک و گیاه و همچنین جمع آوری داده های بوم شناختی در غرب سمنان با مساحت ۳۲۰۰۰ هکتار از ۵۵ ایستگاه با فاصله ۵۰۰ متر از یکدیگر برای شناخت نحوه سازش پذیری گونهA. cymosum  انجام شد. بررسی ساختمان تشریحی برش های پهنک برگ و دم گل آذین گونه A. cymosum نشان داد این گونه دارای بافت اسکلرانشیم ضخیم در اطراف دستجات آوندی چوب و آبکش است و همچنین بلور های سولفات کلسیم به صورت ایدیوبلاست در پارانشیم های پوستی برگ و دم گل آذین است. ویژگی های تشریحی برگ نشان دهنده وجود ساختارهای خشکی رستی است. عوامل بوم شناختی مانند خاک و اقلیم نقش مهمی در سازگاری این گونه ایفا می کنند؛ همچنین همراهی خوبی بین گونه های گچ زی در غرب سمنان و به طور ویژه بین دو گونهA. cymosum  و گون سمنانی مشاهده می شود. عوامل ارتفاع، سولفات کلسیم و بافت ماسه خاک تاثیر مثبت و عوامل شوری و آهک خاک تاثیر منفی در پراکنش گونهA. cymosum  نشان می دهند.

اقلیم, ایدیوبلاست, سازش پذیری, سولفات کلسیم, سمنان, گچ