فاطمه قربانی لاکتراشانی - مدرس مدعو گروه معارف دانشگاه مازندران
حبیب الله حلیمی جلودار - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران

محاسبه اعمال از موضوعات تاثیرگذار بر اندیشه و کنش هر معادباوری بوده و در ارتباط میان انسان و خداوند قابل تعریف و تبیین می باشد. با بررسی آیات، دو روش در محاسبه و جزابخشی قابل استنباط و فرضیه سازی است: یکی ارزیابی جزء به جزء اعمال؛ که به ازای آن انسان، جزای اعمال ناپسند خویش را گذرانده و سپس با کسب درجه ای در بهشت ساکن می گردد. دوم، ارزیابی به شیوه معدل گیری است، بدینگونه که درباره هر انسانی با اعمال مولفه های موثر بر نامه عملش، رتبه و درجه او مشخص می گردد. نوشته حاضر که بر شیوه توصیف و تحلیل استوار است، جهت حل مساله فوق و استنباط متقنی از مقوله محاسبه، ابتدا به واکاوی معنایی و دسته بندی کاربردهای اسمی و فعلی ماده(ح س ب) در قرآن پرداخته و در ادامه، صورت های قابل فرض بر مقوله تجسم اعمال نیز به عنوان یکی از مولفه های مهم و تاثیرگذار مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان این نتیجه حاصل می گردد که از بین نظرات فوق، دیدگاه رابطه تکوینی در تجسم اعمال در تلاقی با دیدگاه ارزیابی معدلی، دارای صورتی عقلانی، قابل انطباق با آیات و روایات و همسو با دیدگاه برگزیده فلاسفه اسلامی می باشد.

کیفیت محاسبه, تجسم اعمال, محاسبه جزء به جزء, محاسبه معدل گیری