علی کوهستانیان - دانشجوی دکتری، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
مریم تاتاری - استادیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
ملیحه صمدی کاظمی - استادیار، گروه شیمی، دانشکده علوم، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران
احمد اصغرزاده - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
سیده فائزه تقی زاده - پسا دکترا، مرکز تحقیقات علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

این مطالعه با هدف شناسایی و تعیین مقدار متابولیت­های ثانویه، بررسی ضدمیکروبی و سمیت سلولی در عصاره­های مختلف اندام­ هوایی گیاه دارویی رز ایرانی (Rosa persica L.) به روش کروماتوگرافی مایع- اسپکترومتر جرمی (LC- MS/MS) در یک طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. گیاه رز ایرانی از شهرستان شیروان واقع در استان خراسان شمالی در اواخر تابستان سال ۱۳۹۹ جمع آوری شد و عصاره­های متانولی، پترولیوم اتری، اتیل استاتی و آبی از اندام هوایی آن به روش خیساندن تهیه گردید. با استفاده از سیستم کروماتوگرافی مایع- اسپکترومتر جرمی مشخص شد که عصاره متانولی دارای بالاترین مقادیر ترکیبات رزمارینیک اسید بود. بررسی اثرات آنتی میکروبی عصاره­های مختلف به روش تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی انجام شد. نتایج بررسی عملکرد عصاره ها بر سویه­های استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیس، میکروکوکوس لوتئوس، باسیلوس سرئوس، سدوموناس اوروژینوزا، سالمونلا تیفی، سراشیا مارسسنز، اشرشیا کلی، کاندیدا آلبیکنس، آسپرژیلوس نایجر نشان داد که در همه تیمارها باکتری های گرم منفی در مقایسه با گرم مثبت مقاومت بیشتری را از خود نشان دادند. در تمامی عصاره ها، حساس ترین سویه، استافیلوکوکوس اورئوس بود که به ترتیب با حداقل غلظت مهارکنندگی و کشندگی برابر ۰/۱۳±۱۰/۸۹و ۰/۳۳±۱۹/۳۴ میکروگرم بر میلی لیتر در عصاره متانولی بیشترین اثر را داشت. عصاره­ متانولی اندام هوایی به ترتیب دارای اثرات آنتی میکروبی معنی دار قوی تری بودند. بر اساس نتایج سمیت سلولی عصارهای مختلف بر روی سلول های MCF-۷، DU-۱۴۵، PC۳،A۲۷۸۰ ،C۲۶ ،U-۸۷-MG ، MDA-MB-۲۳۱ وHela  عصاره متانولی دارای بیشترین اثرات سمیت سلولی بر روی تمام رده های سلولی مورد مطالعه بود. کمترین اثرات سمیت سلولی مربوط به عصاره آبی اندام هوایی بود. در تمام تیمارها و رده های سلولی،IC۵۰  کمتر از ۴۰۰μg/ml  بود. فعالیت های بیوشیمیایی و بیولوژیکی R. persica ممکن است به ترکیبات فنلی آن مربوط باشد، بنابراین مطالعات بیشتر توصیه می شود. نتایج نشان داد که گیاه مورد مطالعه در این تحقیق غنی از اسیدهای فنلی است که می­تواند از بسیاری از آسیب­های ناشی از رادیکال­های آزاد جلوگیری کند.

آنتی باکتریال, رز ایرانی (Rosa persica L.), حداقل غلظت مهارکنندگی, حداقل غلظت کشندگی, سمیت سلولی, فیتوشیمی