نادره نفیسی - استادیار گروه فرهنگ و زبانهای باستانی،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد ابهر.ابهر.ایران

یادگار: اصطلاحی دیوانی در شاهنامه   نادره نفیسی *   چکیده واژه ی یادگار در معنای متداول آن بارها در شاهنامه به کار رفته است؛ ولی تنها یک بار در داستان پادشاهی هرمزد نوشین روان، در هنگام شمارش و نگارش گنج و خواسته ی دژی که پرموده، پسر ساوه شاه، در آن محصور بوده، فردوسی این واژه را در معنایی متفاوت به کار برده و به احتمال بسیار آن را از شاهنامه ی ابومنصوری نقل کرده است. تاکنون پژوهشگران آرای گوناگونی درباره ی معنای این واژه مطرح کرده اند که هیچ کدام گویای معنای دقیق آن نیست. نگارنده در این مقاله کوشیده است نشان دهد که بر پایه ی منابع تاریخی (به ویژه زین الاخبار گردیزی)، واژه ی یادگار در بیت مزبور، اصطلاحی دیوانی و معادل کلمه ی تذکره در متون تاریخی دوره ی اسلامی بوده است. به گمان نگارنده واژه ی ayādgār در فارسی میانه نیز افزون بر معانی مشهور «یادداشت»، «رساله» و «سرگذشت نامه» بر اثر توسع معنایی، معانی دیگری نیز داشته که به سبب ازدست رفتن متون فارسی میانه به دست ما نرسیده؛ ولی در کتاب تاریخ سبئوس، مورخ ارمنی سده ی هفتم میلادی حفظ شده است.     * استادیار فرهنگ و زبان های باستانی، دانشگاه آزاد ابهر، ابهر، ایران nad_nafisi@yahoo.com تاریخ دریافت مقاله: ۲۷/۶/۱۴۰۱                تاریخ پذیرش مقاله: ۲۶/۱۰/۱۴۰۱

واژه های کلیدی: اصطلاحات دیوانی, شاهنامه, فارسی میانه, یادگار/ یاذگار