نیلوفر جلوه گر - دانشجوی دکترای تخصصی، گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
سید مهدی میری - دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
خداداد مصطفوی - دانشیار، گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
عبداله محمدی - دانشیار، گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

یکی از جنس های مهم تیره شب بو Lepidium L. می باشد که بیشتر در آسیای مرکزی، میانه و جنوب غربی پراکنش داشته و برخی از گونه های آن به عنوان گیاه دارویی یا سبزی مورد استفاده قرار می گیرند. مطالعه تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مولکولی در برنامه های بهنژادی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی نقش بسیار مهمی دارد. در تحقیق حاضر، روابط ژنتیکی بین و درون گونه ای ۲۲ توده Lepidium spp. با استفاده از نشانگرهای مولکولی SSR، ISSR و SCoT مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) حاکی از تنوع درون گونه ای بالاتری نسبت به بین گونه ای در هر سه نشانگر بود. بالاترین تنوع درون گونه ای (۸۸ درصد) نیز با نشانگرهای SCoT بدست آمد. نتایج ماتریس تشابه ژنتیکی نشانگرهای SSR، ISSR و SCoT توسط آزمون مانتل نشان داد که بالاترین همبستگی بین نشانگرهای SSR و ISSR (۸۴/۰ = r) وجود دارد و به دنبال آن ISSR وSCoT (۷۴/۰ = r) و سپس SSR وSCoT (۵۷/۰ = r) بودند. بر مبنای تشابه ژنی نی بین ۲۲ توده Lepidium spp.، بالاترین شباهت (۰۰/۱ = r) بین توده های طبس ۳ (L. latifolium) و خوسف (L. draba) با استفاده از نشانگرهای SSR، خاتم و مهریز (L. latifolium)، طبس ۱ (L. latifolium) و سربیشه (L. draba)، طبس ۳ (L. latifolium) و خوسف (L. draba)، نیر و ساوه (L. draba)، اصفهان و اراک (L. sativum) و نیز تهران و قزوین (L. sativum) بر اساس نشانگرهای ISSR و همچنین خاتم و مهریز (L. latifolium) و نیر و ساوه (L. draba) بر مبنای نشانگرهای SCoT مشاهده شد. با توجه به فاصله ژنتیکی توده ها نسبت به هم، در برنامه های بهنژادی برای بدست آوردن بالاترین مقدار هتروزیس، تلاقی توده های سربیشه (L. draba) با مشهد (L. sativum)، طبس ۳ (L. latifolium) و خوسف (L. draba) با تهران و قزوین (L. sativum) و سربیشه (L. draba) با اراک (L. sativum) قابل توجیه است.

تجزیه واریانس مولکولی, تیره شب بو, روابط ژنتیکی, نشانگرهای مولکولی