احسان عزیزی - دانشجوی دکتری منابع آب، گروه مهندسی آب، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
احمد رجبی - استادیار گروه مهندسی آب، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
بهروز یعقوبی - استادیار گروه مهندسی آب، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
سعید شعبانلو - دانشیار، گروه مهندسی آب، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

به­دلیل کاهش منابع آب زیرزمینی و خشک­سالی­های اخیر، شبیه­سازی نوسانات تراز آب زیرزمینی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطالعه، مدل برنامه­نویسی بیان ژن (GEP) با تبدیل موجک (WT) ترکیب شد و مدل موجک-برنامه­نویسی بیان ژن (WGEP) تولید گردید و تخمین دراز­مدت نوسانات چاه مشاهداتی سراب قنبر در یک دوره ۱۳ ساله بهینه­سازی شد. در ابتدا داده­های مشاهداتی به دو دسته آموزش (۹ سال) و آزمون (۴ سال) تقسیم شدند. سپس با استفاده از تابع خود همبستگی، موثرترین تاخیرهای داده­های سری زمانی معرفی شدند. در ادامه با استفاده از این تاخیرها برای هر یک از مدل­های GEP و WGEP، چهار مدل مختلف تعریف گردید. با تجزیه و تحلیل کلیه مدل­های GEP و WGEP، مدل برتر شناسایی گردید. مدل برتر یا ۴ WGEP مقادیر تراز آب زیرزمینی را با دقت مناسبی شبیه­سازی کرد. به­عنوان مثال، مقادیر ضریب همبستگی و ضریب بهره­وری نش-ساتکلیف برای این مدل به­ترتیب مساوی با ۹۳۸/۰ و ۸۵۱/۰ محاسبه شدند. مقایسه مدل­های GEP و WGEP نشان داد که تبدیل موجک دقت مدل­سازی را به­شکل قابل­توجهی افزایش داد. به­عنوان مثال، ضریب عملکرد مدل برتر WGEP در مقایسه با مدل برتر GEP حدودا ۱۴ برابر افزایش یافت. علاوه بر این، نتایج نشان داد که تاخیرهای شماره (t-۱)، (t-۲)، (t-۳) و (t-۴) موثرترین تاخیرهای ورودی بودند.

آبخوان آب زیرزمینی, تاخیر موثر, تبدیل موجک, داده های سری زمانی, شبیه سازی