قدرت برزگری - دانشیار گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
سمانه شالچی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

استفاده از روش تزریق یکی از متداول­ترین روش­های بهسازی، علاج بخشی و آب­بندی پی­ سازه­های آبی و ساختگاه سدها می­باشد. در این روش، با تزریق دوغاب سیمان، درزه­ها و شکستگی­های توده­سنگ پر شده و در نتیجه ویژگی­های ژئومکانیکی بهبودیافته و نفوذپذیری آن کاهش می­یابد. رمز موفقیت در استفاده از این روش، ارزیابی صحیح تزریق­پذیری توده­سنگ و به تبع آن تعیین طرح اختلاط دوغاب و تعیین پارامترهای تزریق است. سد مخزنی پیغام­چای، سد خاکی با هسته رسی و با ارتفاع ۴۶ متر از بستر رودخانه می­باشد که در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلیبر در حال احداث است. سنگ بستر ساختگاه سد از نوع بازالت می­باشد که در بستر رودخانه و تکیه­گاه چپ به وسیله رسوبات آبرفتی پوشیده شده ­است. سنگ بستر مذکور توسط شش دسته درزه اصلی و تعدادی درزه­های فرعی و گسل خردشده است. بر اساس نتایج آزمایش­های لوژان در ساختگاه و به موازات محور سد، در بیشتر مقاطع آزمایش نفوذپذیری کمتر از ۳ لوژان است. شاخص کیفی توده­سنگ (RQD) در ساختگاه سد در ۷۵ درصد مقاطع کمتر از ۲۵ درصد و تنها در ۱ درصد مقاطع بیشتر از ۷۵ درصد تعیین شده است. بررسی ارتباط بین شاخص کیفی توده­سنگ و مقادیر لوژان نشان می­دهد که بیشتر مقاطع در شاخص­های کیفی کم تا زیاد از نفوذپذیری پایینی برخوردار بوده و ارتباط منطقی بین این دو پارامتر وجود ندارد. در شاخص­های کیفی مختلف، میزان خورند سیمان کم بوده و حاکی از وجود توده­سنگ با درجه درزه­داری کم تا زیاد و با درزه­های پرشده و بازشدگی کم و تداوم بسیار کم است. بررسی ارتباط بین میزان خورند سیمان توده­سنگ و رده­های مختلف شاخص نفوذپذیری ثانویه (SPI) نشان داد که در ساختگاه موردمطالعه ارتباط منطقی بین این متغیرها وجود ندارد. بر اساس نتایج به دست آمده، توده­سنگ تشکیل دهنده ساختگاه موردمطالعه تزریق­پذیری پایینی دارد.

پی سد, تزریق پذیری, خورند سیمان, لوژان, شاخص نفوذپذیری ثانویه (SPI)