یعقوب دین پژوه - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

هدف این مطالعه، پهنه­بندی چاه­های مشاهداتی موجود در آبخوان دشت خوی با استفاده از روش­  K-Meansاست. داده­های مورداستفاده از چهارده پارامتر کیفی آب زیرزمینی شامل مجموع کاتیون­ها، مجموع آنیون­ها، هدایت الکتریکی (EC)، (pH)، مقدار کل مواد جامد حل شده (TDS)، نسبت جذب سدیم (SAR)، سختی کل (TH)، درصد سدیم (Na%)، منیزیم (Mg۲+)، کلسیم (Ca۲+)، سدیم (Na+)، سولفات ((SO۴۲-، کلر (Cl-) و بی­کربنات ((  تشکیل شده­اند. نمونه­های آب از ۲۶ چاه مشاهداتی برداشت و تحلیل شده است. بهینه تعداد خوشه­ها با روش خوشه­بندی K-Means با نرم افزار Excelstat مشخص گردید. تعیین تعداد بهینه خوشه­ها بین دو و پنج مورد آزمون قرار گرفت و جهت تعیین کیفیت آب­ زیرزمینی از نمودار ویلکوکس استفاده شد. نتایج نشان داد که تعداد بهینه خوشه­ها چهار بوده و بنابراین، آبخوان دشت خوی را ازنظر کیفیت آب می­توان به چهار ناحیه متمایز تقسیم نمود. وسعت ناحیه اول معادل ۳/۲۱۴ کیلومترمربع (۱۴/۵۱ درصد مساحت کل دشت) می­باشد که دارای آب بسیار مطلوب برای کشاورزی و شرب است. ناحیه دوم ۱/۵۰ کیلومترمربع (۹۵/۱۱ درصد) و ناحیه سوم ۷/۵۲ کیلومترمربع (۵۷/۱۲ درصد) از دشت را شامل می­شوند که به­ترتیب، دارای آب با کیفیت متوسط و بسیار نامطلوب هستند. ناحیه چهارم دارای آب با کیفیت ضعیف می­باشد که مساحت این ناحیه معادل ۹/۱۰۱ کیلومترمربع (۳۱/۲۴ درصد) است. بالا بودن مقدار EC و SAR در خوشه سوم علت نامطلوب بودن آب این خوشه می­باشد. در حالت کلی، می­توان نتیجه گرفت که بیش از پنجاه درصد آبخوان دشت خوی دارای آب زیرزمینی با کیفیت شیمیایی مطلوب می­باشد. محافظت از آب زیرزمینی دشت خوی از خطر آلودگی آب و بهره­برداری منطقی از آب دشت برای دوام کشاورزی پایدار در این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و قویا توصیه می­شود.

آب زیرزمینی, تحلیل خوشه ای, دیاگرام ویلکوکس, کیفیت آب