سیداحمد مهدی نیا - پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام و دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد واحد تهران شمال
هادی چاردولی - کارشناسی ارشد معماری- معماری، دانشگاه تهران

هنگام مواجهه با بحران مردم نیاز به حمایت روحی و روانی داشته و فضاها و اماکن در این زمینه نقش بسیار اساسی را ایفا می نمایند. لذا اماکن مذهبی با دارا بودن معماری خاص و برجسته ای که نشان از آرامش و سکون همراه با حرکت و اوج گیری به سمت آسمان می باشد، در زمانهایی که تنش های ناشی از بحرانها و حملات دشمن بر جامعه وارد می گردد می توانند راهگشای مشکلات بوجود آمده بوده و ساختار هویتی جامعه را باز آفرینی نمایند و کثرتی که ناشی از تنش ، پراکندگی و آشفتگی و ... می باشد را به وحدت و آرامش و همدلی تبدیل نموده و جامعه آسیب دیده را به سمت آینده رهنمون گردد. در این مقاله به جنبه های کالبدی اماکن مذهبی مخصوصا مسجد در شهر پرادخته شده و کارکرد معماری مساجد در شهرها جهت پایداری زندگی مردم و ضرورت استفاده از این مکانها تحلیل می گردد. و با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای ، اینترنتی و تحقیقات میدانی به موضوع معماری دفاعی اماکن مذهبی پرداخته می شود. هدف از این پژوهش آشکار نمودن نقش طراحی کاربری های مذهبی در دفاع پذیری شهرها با توجه به اصول و ضوابط دفاع غیرعامل می باشد. بنابراین با انجام مطالعات دقیق و رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی اماکن مذهبی ، می توان به شهرها در رسیدن به بالاترین سطح پایداری و کمترین سطح آسیب پذیری در برابر تهدیدات یاری نمود. و ساختار و بافت محلات هر شهر را نیز با توجه به کارکرد دفاعی اماکن مذهبی ، تعریف کرد. نتایج تحقیق معیارها و راهکارهایی است که برای کاربری های مذهبی در محیط شهری بیان شده و در کنار موارد فوق بر سازماندهی ، استفاده بهینه از امکانات، تاسیسات، فضاها و ساختمانها در شرایط اضطراری نیز توجه دارد.

معماری ، مسجد، پدافند غیرعامل ، اماکن شهری