ملکا نگاری - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاداسلامی اردبیل
فرزاد زربخش - دکترای مرمت ابنیه وبناهای تاریخی دانشگاه هنراصفهان

آرامگاه ها به عنوان یکی از مهم ترین آثار تاریخی و اسلامی به شمار می روند. هنر معماری آرامگاه های استان اردبیل جلوه های فرهنگ و هنر عمیق بومی این استان را در ذره ذره عناصر خود دارد .آرامگاه ها فرهنگ عمیق اخلاقی و مذهبی را حکیمانه و به ظرافت در روابط اجتماعی جاری می سازد و روح فرهنگ مذهبی را در شیوه ی ساخت و پرداخت بنا قوت می بخشد. در قسمت شمال شرقی شهر اردبیل محله کلخوران واقع است . این محله در گذشته بصورت یک روستا با باغ های فراوان و آب و هوای مطبوع بوده است . در میان باغ های کلخوران باغ بزرگی به نام باغ شیخ قرار دارد که درون آن چندین مقبره جای دارد. بزرگترین آنها بقعه شیخ امین الدین جبراییل پدر شیخ صفی الدین اردبیلی است که به شیخ کلخوران نیز معروف است . این آرامگاه به سبب ایجاد خلاقیت در ترکیب معماری و دربردارنده عناصر ارزنده هنرهای تزیینی در فضاهای مختلف آن از اهمیت خاصی برخوردار است . از مهمترین ویژگی های معماری در این بنا داشتن پلان نیم هشت و عناصر تزیینی خاص در آن است . به نظر میرسد که از دوره تیموریان به بعد، نوعی دیگر از بناهای آرامگاهی که با استفاده از اشکال هندسی ، شکل خاصی بنام » نیم هشت « در طراحی پلان ها بوجود آمده و ساختار کلی بنا را متاثر ساخته است . در این مقاله ویژگی های معماری و تزئینی آرامگاه شیخ امین الدین جبرائیل و همچنین خاستگاه و زمینه ها و چگونگی گسترش و شیوه طراحی پلان نیم هشت با تاریخچه زمانی ظهور اینگونه پلانها در دوره اسلامی بررسی و مقایسه شده است .

معماری اسلامی ، بناهای آرامگاهی ، شیخ کلخوران، پلان نیم هشت .