مهناز پیروی - دانش آموخته دکتری گروه معماری ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران

خانه های تاریخی یکی از مهم ترین میراث معماری سرزمین ایران هستند. آنچه بین این خانه ها مشترک است ، تامین نیازهای انسان فراتر از یک سرپناه بوده؛ به عبارتی بهتر، در برنامه دهی معماری خانه های تاریخی ایرانی ، طیف وسیعی از نیازهای انسان مورد توجه قرار می گرفته و خانه ای لایق به شان انسان برای او تدارک دیده می شده است . این در حالی است که امروزه در ساخت خانه ها، تامین نیازهای متعالی انسان با توجه به فرهنگ او و به عبارتی ، کاربرمحوری ، مورد بی -توجهی قرار گرفته است . لذا هدف پژوهش حاضر، شناخت ویژگی های کالبدی آفرینش خانه های تاریخی ایران بر اساس نیازهای انسان است . تا با شناخت اصول سنتی پسندیده این سرزمین ، بتوانیم آنها را در طراحی های کنونی به کار بسته و کیفیت فضاهای مسکونی را ارتقاء بخشیم . بر اساس هدف مقاله ، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است : خانه -های تاریخی ایران بر اساس چه ارزشهای فرهنگی و انسانی احداث می شده است ؟ در این پژوهش که با روشهای تاریخی و علی از زیرمجموعه پژوهش های کیفی انجام یافته ، بررسی ها حاکی از آن بود که اساسا چرایی و چگونگی آفرینش خانه ها بر محور نیازهای انسان بوده است و این توجه به نیازها، تا متعالی ترین مرتبه سلسله نیازهای انسان، مورد توجه معمار سنتی ایرانی بوده است . این موضوع را نه تنها درکالبد خانه ، بلکه در مکانیابی آن، ملاحظات اقلیمی ، عرفانی ، معنوی ، مذهبی و حتی در تک تک اشکال هندسی بکار رفته در تزئینات می توان مشاهده نمود. امید است نتایج این پژوهش ، در توجه دادن معماران به قابلیت های معماری سنتی ایران به منظور ارتقاء کیفیت آفرینش بناهای مسکونی امروزی موثر واقع شود.

معماری سنتی ، میراث معماری ، خانه تاریخی ایرانی ، سلسله مراتب نیازها، کاربرمحوری .