ایمان شکراللهی - دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران دانشگاه زابل، دانشکده هنر و معماری، زابل، ایران
فرامرز حسن پور - استادیار گروه معماری دانشگاه زابل، دانشکده هنر و معماری، زابل، ایران
حسین سرحدی دادیان - دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل، دانشکده هنر و معماری، زابل، ایران

می توان بناهای آرامگاهی را در بستر جغرافیای فرهنگی ایران به دو گونه ی کلی طبقه بندی نمود. نخست ، گونه ی بناهای آرامگاهی که از بیشترین میزان تنوع و پراکندگی برخوردارند. آرامگاه های منتظم گنبد پوش، که ساخته شده به سبک متداول چهار طاقی های ساسانی است . (چهار طاقی سبک ساده ای از معماری آرامگاهی است و قدمتی دیرین در ایران دارد). پیش از اسلام در معماری آتشکده ها و معابد ایرانی چنین نمونه هایی را می توان مشاهده نمود که دچار تحولات و دگرگونی شده و به صورت فعلی در اکثر گورستانهای ایران نمونه هایی از آن به چشم می خورد. دومین گونه از بناهای آرامگاهی در ایران، مقابر برجی هستند. این نوع بنا که بیشتر در مناطق شمالی ایران گسترش یافته اند، عبارتند از استوانه ای بلند با بامی عمدتا مخروطی شکل که در مسیر تکوینی خود با پره ها و ستونهای جسمی و پشتبندهای گوشه ای تکمیل گردیده است . در ادامه مبحث گونه شناسی بناهای آرامگاهی ایران مجموعه ی تاریخی آرامستان تخت فولاد اصفهان به عنوان نمونه ، مورد بررسی گونه شناسی آرامگاهی قرار می گیرد. آیا مجموعه ی تاریخی تخت فولاد اصفهان که به عنوان دومین قبرستان بزرگ جهان تشیع پس از مجموعه وادی السلام نجف است و مجموعه ای از آرامگاه های متعدد است را می توان از لحاظ گونه شناسی به یکی از دودسته ی فوق مرتبط دانست ؟ مطالعه و تحقیق پیرامون گونه شناسی بناهای آرامگاهی می تواند سبب رشد وتوسعه ی هنر معماری ایران گردد و به طراحان و معماران امروزی جهت مناسبی دهد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه و با مراجعه به اسناد و مراجع مرتبط به گونه شناسی بناهای آرامگاهی ایران می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بناهای آرامگاهی به دو گونه اساسی ، بنای برج آرامگاهی و منتظم گنبد پوش ساخته شده است .

گونه شناسی معماری ، بناهای آرامگاهی ، مقابر منتظم ، مقابر برجی ، تخت فولاد