محبوبه نقابی - استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بناب، بناب
مرتضی شجاری - استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز

ساختار حکمت اشراقی بر مفهوم نور بنا شده است . در مقام مقایسه مفهوم نور در حکمت اشراقی سهروردی همان شان و نقش مفهوم وجود در حکمت متعالیه صدرایی را بازی می کند. در دستگاه نظری اشراقی نور بی نیاز از تعریف و تحدید است . ظلمت یا تاریکی نیز شان جایگاه عدم را اشغال می کند و در تقابل با نور، قرار می گیرد. حقیقت نور یکی است و آن طیفی ، سلسله وار و تشکیکی است . از دید عارفانه و شاعرانه بناهای سنتی جلوه ای از حقیقت مطلق را آشکار می سازند. تشکیک نور نقش مهمی در معماری سنتی ایران ایفا می کند.در این نوشتار بازار سنتی تبریز از یکسو از بعد تشکیک نور مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و با توجه به این اصل که فعالیتهایی که در هر فضای معماری انجام می گیرد ماهیت آن فضا را تحت تاثیر قرار می دهد، در بازار تبریز فضاها از نظر کاربری مورد تحلیل قرار گرفت . در مرحله آخر هندسه فضایی بازار نیزاز بعد آفاقی و انفسی بودن مورد مطالعه قرار گرفت . نتیجه ای که به دست آمد، این بود که در بازارهای تبریز تشکیک نور، هندسه فضایی وکاربریهای فضایی رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند. یعنی هر چه نور در فضا بیشتر، هندسه و کاربری فضا نیز، انفسی تر می باشند و بالعکس فضاهای کم نورتر از نظر هندسه و کاربری نیز آفاقی تر هستند.

تشکیک نور، سهروردی ، بازار تبریز، هندسه آفاقی ، هندسه انفسی