امید صیاد ملاشاهی - کارشناس ارشد معماری،

تاریخ دقیقی از اولین معامله در دسترس نیست اما رفع نیازهای اساسی انسان را می توان سرچشمه شکل گیری تجارت دانست زیرا انسان با توجه به شرایط محل زندگی و توانایی های خود، امکان رفع کلیه نیازهای اساسی خود را نداشته و ناگزیر به مبادله کالاهای حاصل دسترنج خود با کالاهای دیگران بوده است . به این ترتیب معامله پایاپای شکل گرفت و به همین منظور در مکانهای عمومی کالای خود را عرضه می کرد. کالاهای مازاد حاصل حرفه شخص مانند محصولات کشاورزی ، دام دامداران، ابزارهای صنعتگران و .... در این محل ها عرضه و با کالای موردنیاز مبادله می شد. ناملایمات جوی و افزایش روزهای خرید و فروش کالا باعث شد برای در امان ماندن از شرایط جوی ، پناهگاههایی برای امر تجارت بسازند. این پناهگاهها به مرور زمان و طی سالیان متمادی تکامل یافت و شکل بازار امروزی به خود گرفت و آنچه امروز به نام بازار می شناسیم حاصل تکامل این مراکز اولیه مبادله کالا است . با بررسی روند تکاملی تجارت و بازار می توان بیان نمود از گذشته تمدنهای مختلف سعی داشته اند با تسهیل امور تجاری و بازرگانی نیازهای اساسی خود را برآورده ساخته و به بازیگر اصلی در عرصه تجارت بین المللی و به تبع آن سیاست بین المللی تبدیل شوند. از این رو رقابت در عرصه تجارت باعث افزایش سرمایه گذاری و تکامل مراکز فعالیت بازرگانی و تجاری در اقصی نقاط دنیا شد به طوری که امروزه شاهد مراکز تجاری مختلف با ویژگیهای مختلف هستیم .امروزه با توجه به اهمیت مقوله اقتصاد باید به مراکز تجاری به عنوان موضوع خاص برای طراحی معماری نگاه کرد زیرا علاوه بر پاسخگویی به نیازهای مراجعه کنندگان و تامبن مکانی مناسب برای داد و ستد محلی برای تعاملات اجتماعی و فرهنگی فراهم می آورد. در این مقاله سعی شده به مبدا و سیر تکاملی بازار در طول تاریخ پرداخته شود تا بتوان از مزایای آن در برنامه و کالبد مراکز تجاری امروزه بهره برد. روش این پژوهش مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است و رویکردی توصیفی دارد.

گذر، بازار، معماری ایرانی -اسلامی ، مراکز تجاری