فاطمه بهفر - دانشجوی دکتری معماری، مدرس دانشگاه فنی الزهرا بوشهر
مریم اسکندری - کارشناسی معماری، دانشگاه فنی الزهرا، بوشهر
امید بهمیاری - کارشناس ارشد، مدیریت فناوری اطلاعات-گرایش مدیریت دانش، دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از مهم ترین موضوعات معماری در چند دهه گذشته مقوله ”فضا” و حس مکان است . از نظر پیتر زومتر: ” اتمسفر فضا یک حالت شهودی است ،که با حضور یافتن درآن درک می شود” و تابع عواملی می باشد، که بطور ناخودآگاه بصورت نظم و یا حتی بدون نظم باعث بوجود آمدن پدیدههایی شده که در معماری آن را فضا می خوانیم . ،همانطور که از دوران پیش از یونان هم ”نظم ” به عنوان اصلی ترین ویژگی عالم در تمامی نگرشهای رایج مطرح بوده است . نظم در معماری به خصوص در معماری سنتی ایران نقش بسیار کلیدی را ایفا کرده است ، از طرفی حالت شهودی که در معماری سنتی بوجود می آید نیز دلالت بر فضای معماری سنتی را دارا می باشد.قرنهاست که دانشمندان برای رسیدن به تعریف مشخصی از نظم در تلاش هستند، در واقع ایده نظم بر اساس تعریفی است که در زیست شناسی مطرح شده است . اما زوی معتقد است : ” فضای معماری به مثابه حرکت در فضاست .” زوی بر این اصل اعتقاد دارد: به چیزی ”فضای معماری ” گفته می شود که بتوان در آن حرکت کرد. آنچه که در آن حرکت صورت نگیرد در مقیاس معماری جای نمیگرد. در این مقاله ابتدا مروری بر نظم و بی نظمی فضا و سپس مطالعه آن را با دید علوم عرفان و فلسفه انجام شده، در ادامه ابعاد حس مکان و فضا را هم به صورت جدا و هم در ترکیب با یکدیگر مطالعه می کنیم ، و در آخر نتایج تحقیق بر این است که می توان با شناخت اصول در نظم کیهانی و بررسی آن در معماری سنتی ، به سیاقی دست یافت که در طراحی معاصر موجب ایجاد مکانهایی با درجاتی بالا از حس مکان شوند. این مقاله نه به منظور مطالعه تطبیقی دستآوردهای علمی با احکام و شرایع دینی را دارد و نه به توضیح معماری حال و گذشته از منظر نظم و بی نظمی پرداخته است ، بلکه سعی دارد توجه و تاثیر مسله ی نظم و بی نظمی را از نگاه انسان به فضا در معماری سنتی مبذول دارد. هدف این پژوهش قبول دیدگاه دینی درباره نظم در مرتبه معرفت و ایجاد هماهنگی بین نظم و بی نظمی ، و ضرورت آن در معماری دوران معاصر است .

نظم ، حس مکان، معماری سنتی ، معماری معاصر