علی ترقی جاه - کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشکده هنر معماری و عمران دانشگاه آزاداسلامی واحدعلوم وتحقیقات تهران ایران

پرداختن به شمایل وصورت انسان و دیگرموجودات زنده درهنر اسلامی بخاطر شرایط و قوانین حاکم در شریعت اسلام، همواره از حواشی و اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است .با توجه به این مسئله که در دین اسلام، حکم صریح و روشنی در منع تصویرگری موجودات زنده وجود ندارد؛ اما نوعی بی میلی در این مسیر دیده شده است هنرمندان و مسلمان در قرون او لیه نیز از پرداختن به آن پرهیزمی کرده اند. پس ازآنکه برای نخستین بار درمکتب بغداد شمایل نگاری برای مصو رکردن کتب علمی و پزشکی دوباره به خدمت گرفته شد، استفاده از پیکرههای انسانی در نقاشی ایرانی تا قرون متماد ی ، در راستای هنر کتاب آرایی استمرار یافت . طبق شواهد و اسناد موجود و مطالعات صورتگرفته تا امروز دودیدگاه عمده درمطالعه هنراسلامی و همچنین نقاشی ایرانی وجود دارد که همان دودیدگاه سنت گرایی و تاریخی اندیشی است . سوالی که مطرح می شود این است که اساسا چه تفاوتها و شباهت های در نظریه های طرح شده از جانب این دو جریان فکری در مورد سیر شمایل گرایی درنقاشی ایرانی در سده های متمادی وجود دارد. به نظر می رسد با وجود تفاوت بنیادین در نوع نگرش سنت گرایان به مقوله نقاشی ایرانی نسبت به روش مطالعاتی تاریخی نگر نقاط اشتراک اندکی در این بحث قابل تصور باشد. هدف پژوهش پیش رو بررسی آنچه شمایل نگاری در نقاشی ایرانی خوانده می شود،با توجه به آراءمتفکران مطرح گفتمانهای مذکور است . بدیهی است در این مسیر، مهم ترین فرضیات و یا تعاریف مطرح شده، در مورد شمایل نگاری از جانب هر دو گروه مورد نظر بوده و در نهایت پس از توصیف و تحلیل مستندات،نتیجه این تطبیق مشخص خواهدشد. منابع ؛ مکتوبات و تصاویر مورد نظر در این پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده است .

شمایل نگاری ، نقاشی ایرانی ، تحلیل گفتمان، سنت گرایان، تاریخی اندیشان