فاطمه دژم پناه - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان
پریسا آروند - استادیارگروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت،ایران
زینب رشوند - مربی گروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

پیشینه هیچ قوم و ملتی از جادو و طلسم و گونه های آن تهی نبوده است و جادو باقی مانده انحرافات مذاهب باشد. جادوگری و طلسم از ابزارهای اولیه و اصلی ساحران و طلسم سازان بوده که در دوران باستان قبل از اسلام و دوران میانه اسلامی نیز وجود داشته است. نوشتار حاضر با نگرشی محققانه به روش کتابخانه ای با استناد به کتب و مقالات و سایتهای معتبر به بررسی مطالعه تطبیقی نقوش جانوری در طلسمها و مراسم آیینی هنر ایران در پیش از اسلام و دوران اسلامی با رویکرد نمادین میپردازد. نتایج حاصل از پژوهش نشان از آن دارد که نقش حیوانات در طول تاریخ به عنوان طلسم همواره دارای مفهومی است که نشان از باور به طلسم و ارتباط مستقیم با زندگی در طبیعت دارد. استفاده رایج از نقوش حیوانات و اشکال جانوری در بین انسانها در دورههای متفاوت نشان از باور به دریافت قدرت و نیروهایی برتر با نقش کردن حیوانات داشته است و به نوعی نیروی آن حیوان را آن گونه که میخواستند در اختیار میگرفتند. آثاری که منقش به شکلهای مختلف از حیوانات از قبرها و طلسمها و ظروف و... بدست آمدهاند شاهد این موضوع می باشد همچنین می توان گفت که با ورود اسلام جنبه های آیین باوری و اعتقاد به نقش طلسمها مخصوصا به صورت جانوری جایگاه ویژهای یافت. باور و اعتقاد به طلسم در بین مسلمانان وجود داشته و میباشد و در قرآن نیز از آن یاد شده است. بنابراین میتوان گفت که نقوش جانوری با توجه به ماهیت و طبیعت جانوری خاص در دین اسلام دارای معنا و مفهوم گردید مخصوصا جانورانی که در دین به آنها اشاره شده باشد، بیشتر این جانوران که در طلسم های قبل و بعد از اسلام مورد استفاده قرار می گرفتند همگی دارای مفاهیم مشابه بوده اند.

طلسم، قبل از اسلام، بعد از اسلام، رویکرد نمادین