سیده زینب جوادی - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری ، دانشکده هنر و معماری اسلامی ، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.
حمیدرضا صارمی - دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

توسعه روزافزون شهرها، موجب دگرگونی فضاهای شهری شده است به طوری که فضاهای موجود، ویژگی های فضای شهری مطلوب و زیبای ایرانی - اسلامی را ندارند. بخشی از این مسئله به دلیل نادیده انگاشتن اصول و معیارهای طراحی و بخش دیگر به دلیل عدم توجه به شرایط فرهنگ ایرانی و اسلامی است . این افول فضای شهری باتوجه به نقش انسان در شهر و تاثیر فضای شهری در بستر جامعه نیازمند توجه و بررسی است ؛ لذا پژوهش حاضر، در راستای رسیدن به پاسخ این سوال که »مولفه ها و معیارهای فضاهای شهری با رویکرد شهر ایرانی - اسلامی چیست ؟« باتوجه به بستر محیط و مکان و نیز برخاستن دادهها از زمینه موردمطالعه و خصیصه های فرهنگی - اجتماعی و نگاه به دانش بومی و ارزشها و سنت های جامعه ایرانی - اسلامی ؛ هدف، »شناسایی و ارائه مولفه ها و معیارهای فضاهای شهری با رویکرد شهر ایرانی - اسلامی « دنبال می کند . روششناسی این پژوهش توصیفی - تحلیلی و به لحاظ هدف از نوع بنیادی می باشد و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوا کیفی (روش تحلیل تماتیک ) ، با مصاحبه های عمیق و کدگذاری و استخراج مقولات در تم های اصلی و فرعی انجام می شود. جامعه آماری پژوهش را متخصصین ، اساتید دانشگاه، مدیران مرتبط با موضوع و صاحب نظران این حوزه تشکیل می دهند و مصاحبه ها تا اشباع نظری انجام شده و به منظور تجزیه وتحلیل دادههای حاصل از مصاحبه ها، از روش تحلیل تم از نرم افزار MAXQDA نسخه ۱۰ استفاده شده است . باتوجه به تجزیه وتحلیل های انجام شده هشت مولفه برای فضاهای شهری ارائه گردید که هر مولفه دارای معیارها و زیر معیارهایی می باشد و بر مبنا یافته های حاصل مدل مفهومی پژوهش در راستای مطلوبیت فضاهای شهری با رویکرد شهر ایرانی - اسلامی ارائه گردیده است . بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت هر یک از اجزا و عناصر فضای شهری بر اساس ارزشهای جامعه ، فرهنگ و نیازهای مردم شکل گیرند و با سازگاری و هماهنگی کامل با یکدیگر ترکیب شوند و در بهترین مکان پیش بینی شده، بر روی استخوانبندی فضای شهری قرار گیرند که در نهایت کل واحد حاصل آید.

شهر، فضای شهری ، شهر ایرانی - اسلامی ، شهرسازی .