مصطفی ارغیانی - استادیار، معماری، بجنورد، دانشگاه بجنورد

میادین آزادی در تهران، التحریر در قاهره و تقسیم در استانبول، بستر مهمترین جنبش های اجتماعی در سه کشور ایران، مصر و ترکیه در دهه های اخیر بوده است . این پژوهش با طرح این پرسش که این میادین از منظر کالبدی و فضایی دارای چه ویژگی های هستند که توانسته اند به عنوان قرارگاهی جهت برپایی چنین گردهمایی هایی واقع شوند، به بررسی قابلیت های مختلف کالبدی و فضایی مشترک در این میادین پرداخته است . در این نوشتار از راهبرد کیفی در رویکردی استنتاجی استفاده شده و از مورد پژوهشی ، در بررسی ۳ نمونه از میادین شهر بهره گرفته شده است . بر این اساس شاخص هایی چون ” رویت پذیری ”، ”دسترسی فیزیکی ” ، ”استفاده فیزیکی و روانی ” ، ”نماد سازی ” و ”قابلیت پدیداری برای رسانه ها” را به عنوان مهمترین شاخص های فضای عمومی جهت تحقق جنبش های اجتماعی مردم سالار از طریق روش مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه با متخصصین تبیین نموده و این شاخص ها را در دو سطح کلان شهری و خرد معماری مورد ارزیابی قرار می دهد. در این روش به منظور گردآوری دادهها از تصاویر، ویدئوها و نقشه های محدوده شهری اطراف این میادین استفاده شد و در نهایت با استفاده از دو روش تحلیل محتوا و استدلال منطقی ، به بررسی شاخص های مطرح شده در چارچوب نظری تحقیق در ارتباط با هر کدام از نمونه های موردی پرداخته شد و ارتباط این مشخصات با شاخص های بروز جنبش های اجتماعی در میادین مذکور، مورد بررسی قرار گرفت . نتایج حاکی از آن بود که وجود مجموعه ای از قابلیت های کالبدی و فضایی در این میادین بخش مهمی از شاخص های مورد ارزیابی را تامین نموده است .

فضای عمومی ، جنبش اجتماعی ، قابلیت های محیطی ، میدان آزادی ، میدان التحریر، میدان تقسیم