مهدخت کیائی - PhD candidate in Architecture, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
حسین سلطان زاده - Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
مریم ارمغان - Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
علی اکبر حیدری - Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Technical Engineering, Yasooj University, Yasooj, Iran.

دگرگونی فرهنگی روابط زنان و مردان با یکدیگر در دوره قاجار که بیشتر مرهون روابط فرهنگی ایران با اروپا است، نظام­ های فعالیتی و فضایی خانه ها را متحول کرد. هدف بررسی تحولات گفتمان جنسیتی دوره قاجار بر نظام های فعالیتی و فضایی خانه ­های اعیانی است. سوال اصلی این است که تحول گفتمان جنسیتی در میانه­ دوران قاجار چه تاثیری بر تحول نظام های فعالیتی و فضایی خانه­ ها گذاشته است؟ روش­ پژوهش توصیفی-تحلیلی، تفسیری-تاریخی و پدیدارشناسانه و بر این مبنا بود که داده های مورد نیاز از میان کتب و مقالات معتبر شناسایی شد. سپس بر اساس این داده ­ها نظام های فعالیتی و فضایی خانه­ ها مورد کنکاش قرار گرفت و مشخص شد چه بخش­ هایی از نظام های یادشده بر اساس گفتمان جنسیتی ساماندهی شده ­اند؛ در ادامه اثر تحول گفتمان جنسیتی بر نظام­ های فعالیتی و فضایی خانه­ ها بررسی شد. چهار خانه اعیانی متعلق به دوران اوایل و اواخر قاجار در شهر قزوین انتخاب شد تا با مصاحبه ­ها و مشاهدات میدانی و بررسی­ های کتابخانه­ ای سوال بالا پاسخی مصداقی پیدا کند. نتایج تحقیق نشان داد پس از تحول گفتمان جنسیتی، نظام فعالیتی بیشتر در درون خانه متحول شده و مردان در فعالیت­ های جمعی اندرونی با زنان مشارکت داشته ­اند؛ درحالی که تا پایان دوره قاجار زنان، امکان فعالیت گسترده ­ای در بیرون از خانه نیافتند. همچنین اندرونی پس از تحول گفتمان جنسیتی رونق بیشتر یافته و علاوه ­بر امکان ملاقات زنان و مردان در اندرونی، مردان نیز فعالیت اقتصادی خود را به آنجا آورده و بیرونی خانه عملا کارکرد تعریف­ شده پیشین را از دست داد.

Qajar Period, gender discourse, House, acting system, spatial system