جابر افتخاری - دانشجوی دکتری فلسفه ی تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
رضاعلی نوروزی - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
حجت افتخاری - دکتری برنامه ریزی درسی و مدرس دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید رجایی، شیراز، ایران

هدف پژوهش حاضر بررسی کتاب­های فارسی دوره اول آموزش متوسطه بر اساس مولفه­های تفکر مراقبتی بود. روش این پژوهش توصیفی، تحلیل محتوا بود و به­منظور تحلیل داده­ها از شیوه آنتروپی شانون استفاده گردید. منابع مورد تحلیل سه جلد کتاب درسی فارسی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ و ابزار پژوهش چک لیست تحلیل محتوا براساس مولفه­های تفکر مراقبتی از دیدگاه لیپمن بود که روایی آن توسط پنج نفر از متخصصان تعلیم و تربیت احراز شد. یافته­های پژوهش نشان داد که در کتاب­های فارسی دوره اول متوسطه بیشترین ضریب اهمیت از منظر توجه به مولفه­های تفکر مراقبتی مربوط به کتاب پایه هشتم (۳۳۶/۰) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به پایه نهم (۳۲۹/۰) می­باشد. همچنین در کتاب­های فارسی دوره اول متوسطه مولفه تفکر قدردان بیشترین بار اطلاعاتی (۹۹/۰) و ضریب اهمیت (۲۰/۰) و مولفه تفکر عاطفی کمترین بار اطلاعاتی (۹۵/۰) و ضریب اهمیت (۱۹/۰) را به خود اختصاص داده­اند. بنابراین باتوجه به اختلاف ناچیز بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت میان کتاب­ها و مولفه­ها می­توان گفت تاحدودی در تنظیم محتوای این کتاب­ها توازن رعایت شده است و باتوجه به نقش مهم تفکر مراقبتی در زندگی دانش­آموزان پیشنهاد می­شود ضمن بازنگری محتوای کتاب­های فارسی دوره اول متوسطه­ به این مهم توجه بیشتری نمایند.

برنامه درسی, تحلیل محتوا, تفکر مراقبتی, دوره اول متوسطه, فارسی