محمد بهزاد امیری - گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی، مجتمع آموزش عالی گناباد
پرویز رضوانی مقدم - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محسن جهان - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

عاری بودن گیاهان دارویی از بقایای شیمیایی، شرط لازم و اساسی در کلیه‎ی مراحل تولید، فرآوری و عرضه آن‎ها می‎باشد، بنابراین کاربرد نهاده‎های بوم‎سازگار در امر تولید این گیاهان امری اجتناب‎ناپذیر است. به‎منظور بررسی اثر نهاده‎های اکولوژیک بر عملکرد گل و دانه گاوزبان ایرانی (Echiumamoenum) آزمایشی در دو سال زراعی متوالی ۹۱-۱۳۹۰ و ۹۲-۱۳۹۱ در دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل هفت نوع نهاده آلی و زیستی مختلف نظیر اسید هیومیک، اسید فولویک، نیتروکسین (حاوی باکتری های Azotobacter spp. و Azospirillum spp.)، بیوفسفر (حاوی باکتری های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بیوسولفور (حاوی باکتری­های Acidithiobacillus spp.)، میکوریزا حاوی قارچ Glomus mosseae و حاوی قارچRhizophagus intraradices  و عدم استفاده از کود (به‎عنوان تیمار شاهد) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که کودهای اسید هیومیک، اسید فولویک، بیوسولفور و میکوریزا (G. mosseae)، عملکرد گل خشک را به ‎ترتیب ۳۶، ۲۷، ۲۶ و ۳۰ درصد و عملکرد دانه را به ‎ترتیب ۳۲، ۲۲، ۲۱ و ۱۶ درصد در مقایسه با شاهد افزایش دادند. بیشترین میزان فنول کل در نتیجه­ی کاربرد بیوسولفور بدست آمد و میزان آنتوسیانین کل در شرایط استفاده از اسید هیومیک و اسید فولویک به ترتیب ۳۸ و ۳۳ درصد نسبت به شاهد ارتقاء پیدا کرد. کودهای بیولوژیک بیوفسفر و بیوسولفور میزان فعالیت آنتی‎اکسیدانی را به‎ترتیب ۸ و ۷ درصد نسبت به شاهد افزایش دادند. هر دو میکوریزای مورد مطالعه (G. mosseae و Rh. intraradices) به ‎ترتیب افزایش ۲۰ و ۱۵ درصدی روغن دانه و افزایش ۳۰ و ۱۸ درصدی پروتئین دانه را در مقایسه با شاهد در پی داشتند. به ‎طورکلی با توجه به یافته‎های این پژوهش، با کاربرد نهاده‎های بوم‎سازگار ضمن کاهش خسارات ناشی از کودهای شیمیایی، خصوصیات کمی و کیفی گاوزبان ایرانی بهبود یافت.

اسید هیومیک, آنتوسیانین کل, بیوسولفور, فنول کل, گیاه دارویی, نهاده بوم‎سازگار