معصومه فریادی شاهگلی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
ناصر علی اصغرزاد - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
نصرت اله نجفی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

استفاده از غیرمتحرک کننده­ها یکی از روش­های موثر برای کاهش اثرات زیان­آور فلزات سنگین در خاک است. در پژوهش حاضر کارایی این روش برای کاهش میزان Zn محلول و قابل­استخراج با DTPA دو خاک قلیایی و اسیدی آلوده به Zn (۲۰۰ میلی­گرم  Znبر کیلوگرم خاک از منبع سولفات روی و دو هفته نگهداری در دمای C° ۵/۰±۲۵ در اینکوباتور) مورد بررسی قرار گرفت. دو خاک قلیایی و اسیدی آلوده به Zn در دو شرایط رطوبتی ظرفیت مزرعه و غرقاب (با و بدون ۵۰ گرم کود گاوی بر کیلوگرم خاک) قرار گرفته و به مدت یک ماه در اینکوباتور نگهداری شدند. نتایج نشان داد که تیمار غرقاب با مصرف کود گاوی، بیشترین کاهش را در Zn محلول و قابل ­استخراج با DTPA خاک قلیایی (به ترتیب ۹۷ و ۷۵ درصد) و اسیدی (به ترتیب ۸۵ و ۷۸ درصد) سبب شد. برای بررسی اثر مواد فسفاتی، پنج گرم  فسفر بر هر کیلوگرم خاک از منابع مونو­کلسیم فسفات، تری­کلسیم فسفات، پتاسیم مونو­هیدروژن فسفات، پتاسیم دی­هیدروژن فسفات و اسید فسفریک به خاک اسیدی آلوده اضافه گردید. نتایج نشان داد که Zn محلول در تیمار پتاسیم مونو­هیدروژن فسفات ۸۸ درصد و Zn قابل­استخراج با DTPA در تیمار تری­کلسیم فسفات ۵/۱۲ درصد کاهش یافتند. در آزمایشی دیگر، افزودن ۱۰ گرم کربنات کلسیم بر کیلوگرم خاک اسیدی آلوده شده، سبب کاهش Zn محلول به میزان ۹۷ درصد و قابل­استخراج با DTPA به میزان ۴۳ درصد گردید.

غرقاب کردن, مواد فسفاتی, Zn قابل استخراج با DTPA, Zn محلول