حمید زارع ابیانه - دانشگاه بوعلی سینا
علیرضا مقدم نیا - دانشگاه زابل
مریم بیات ورکشی - دانشگاه بوعلی سینا
عادل قاسمی - دانشگاه بوعلی سینا
مجتبی شادمانی - دانشگاه بوعلی سینا

تبخیر به عنوان پارامتری اساسی در تحقیقات کشاورزی، هیدرولوژی و حفاظت آب و خاک از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مطالعه با استفاده از اطلاعات ۶۱ ایستگاه هواشناسی در سطح کشور، مقادیر تبخیر ماهانه از ۹ روش تجربی و نظری برآورد شد. مقایسه تبخیر برآوردی با مقادیر اندازه­گیری شده­ی تشت تبخیر کلاس A نشان داد روش ایوانف در بین روش­های مورد مطالعه هم­خوانی خوبی با داده­های اندازه­گیری شده نشان داد. تبخیر از تشت داشت. بیشترین فراوانی نسبی در روش ایوانف با پوشش حدود ۵۶ درصد از ایستگاه­ها و کمترین آن در روش مارسیانو با پوشش ۶/۱ درصد ایستگاه­ها بود. بدین ترتیب، روش ایوانف دقت لازم در پیش­بینی تبخیر در نواحی مختلف ایران را دارد. به­منظور برآورد تبخیر در نقاط فاقد اندازه­گیری، پهنه­بندی تبخیر به عنوان یک اصل مهم در برنامه­ریزی­های کلان مدنظر قرار گرفت. برای پهنه­بندی از دو روش زمین آماری کریجینگ ساده و معمولی با مدل­های دایره­ای، کروی، نمایی و گوسین استفاده شد. مقادیر آماره­های میانگین مطلق خطا (MAE) و میانگین اریبی خطا (MBE) از مدل­های مختلف میان­یابی، برتری مدل دایره­ای در روش کریجینگ معمولی را نشان داد. مقادیر معیارهای فوق به ترتیب برابر ۵۴/۱ و ۰۱/۰ میلی­متر در روز به دست آمد. با پهنه­بندی تبخیر در محیط نرم­افزاری Arcview براساس مقادیر تبخیر تشت کلاس A و مقادیر حاصل از روش ایوانف در چهار دسته تبخیر، مشخص گردید هم­پوشانی مناسبی بین آن­ها برقرار است. نتایج پهنه­بندی نشان داد مقدار تبخیر واقعی در ۳۳/۹۹ درصد از سطح کشور بیش از ۰۴/۴ میلی­متر در روز می­باشد و همین مقدار تبخیر در ۴۳/۹۶ درصد از سطح کشور براساس روش ایوانف حاصل شد. در نهایت تغییرات مکانی تبخیر برآوردی از روش ایوانف با روش پهنه­بندی کریجینگ معمولی، برای کشور ایران قابل توصیه است.

ایران, ایوانف, تبخیر, کریجینگ, پهنه بندی