جلیل شفق - گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
سعید زهتاب سلماسی - گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
صفر نصراله زاده - گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
نسرین هاشمی عمیدی - فارغ التحصیل گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
سهیلا دست برهان - گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده به منظور بررسی تغییرات شاخص کلروفیل، پروتئین و عملکرد دانه جو در واکنش به نیتروژن و تداخل علف­های هرز، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به­صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. رقم جو ماکویی پاییزه مقاوم به سرما، برای کشت انتخاب گردید. مقادیر متفاوت تغذیه نیتروژنی شامل سطوح صفر، ۴۰، ۸۰ و ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در کرت­های اصلی و ۱۰ دوره تداخل علف­های هرز (در دو سری) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. در سری اول در طی پنج محدوده زمانی مختلف پس از سبز شدن جو، شامل مراحل رشدی Em= سبز شدن، ۵El= پنجمین برگ ساقه اصلی به­طور کامل باز شده، Ti= ساقه اصلی و سه پنجه، Se= مرحله ساقه رفتن - پنجمین گره قابل تشخیص و Ea em= مرحله ظهور سنبله - ظهور کامل گل آذین، به­ترتیب مطابق با کدهای زیدوکس ۱۰، ۱۵، ۲۳، ۳۵ و ۵۹ در جو، علف‎های­هرز کنترل نشدند، ولی پس از گذشت این مراحل، علف‎های­هزر تا انتهای دوره رشد جو، به­طور کامل کنترل شدند. در سری دوم، علف­های هرز کرت­ها برای مراحل ذکر شده از ابتدای فصل تا مرحله مورد نظر به­طور کامل کنترل شدند، ولی پس از سپری شدن مرحله مربوطه، علف­های هرز تا آخر فصل رشد کنترل نشدند. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نیتروژن و دوره­های مختلف تداخل علف­های هرز بر درصد پروتئین و عملکرد دانه جو معنی­دار بود. اثر نیتروژن بر شاخص کلروفیل برگ نیز معنی­دار به­دست آمد. متناسب با افزایش طول دوره تداخل علف‎های هرز، مقادیر صفات مورد بررسی کاهش یافتند. به طوری­که، شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و عملکرد دانه تحت تیمار شاهد آلوده به علف­هرز در کل دوره رشد، به­ترتیب ۳۵/۷، ۳/۲۷ و ۵/۴۲ درصد کمتر از تیمار شاهد عاری از علف هرز در کل دوره رشد بود. ارتباط نزدیکی بین افزایش میزان نیتروژن و افزایش شاخص کلروفیل، درصد پروتئین و عملکرد دانه وجود داشت. افزایش سطوح نیتروژن در حد پایدار، تحمل جو را به حضور علف­های هرز افزایش داد. همچنین، با افزایش سطوح نیتروژن، رشد و عملکرد دانه جو بهبود یافت، ولی افزایشی در ماده خشک علف­های هزر مشاهده نشد. از نتایج کاربردی حاصل از این تحقیق می­توان در دوره انتقالی گذر از کشاورزی متداول پرنهاده به کشاورزی کم­نهاده و پایدار در جهت مدیریت مطلوب علف­های هرز و کاهش کاربرد کود نیتروژن، استفاده نمود.

پروتئین, تداخل علف­های هرز, جو, شاخص کلروفیل, عملکرد دانه, نیتروژن