حسن منیری فر - دانشیار بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، تبریز

چکیده      به منظور شناسایی لگوم علوفه ای مناسب برای کشت در سال های آیش مناطق دیم، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی تیکمه داش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ اجرا شد. چهار نوع لگوم علوفه ای شامل ماشک گل خوشه ای (Vicia villosa L.)، نخود علوفه ای (Pisum arvense L.)، ماشک پانونیکا (Vicia pannonica L.) و خلر (Lathyrus sativus L.) از نظر صفات کمی و همچنین کیفیت علوفه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد ماشک گل خوشه ای بیشترین مقدار علوفه تر و خشک (۴۶۸۶ و ۱۵۸۹ کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد و کمترین میزان تولید علوفه تر و خشک (۲۳۱۹ و ۸۶۲ کیلوگرم در هکتار) متعلق به نخود علوفه ای بود. در واکنش به افزایش میزان بارندگی در سال دوم، عملکرد علوفه تر و خشک ماشک گل خوشه ای نسبت به سایر لگوم ها بیشتر (به ترتیب ۶۵ و ۴۶ درصد) افزایش داشت. همچنین بررسی شاخص های کیفی علوفه نشان داد که خلر (۳۴/۱۹ درصد) و ماشک گل خوشه ای (۲۰/۱۶درصد) بیشترین درصد پروتئین خام علوفه را دارا هستند. بیشترین درصد قابلیت هضم ماده خشک (۹۹/۷۰ درصد) و خاکستر (۵۷/۱۱ درصد) علوفه متعلق به گونه خلر بود. بیشترین عملکرد پروتئین به صورت علوفه تر و خشک برای گونه های ماشک گل خوشه ای (۹/۴۶۰ و ۹/۱۶۱ کیلوگرم در هکتار) و خلر (۴/۴۳۰ و ۱/۱۶۶ کیلوگرم در هکتار) برآورد شد. زیاد بودن درصد پروتئین در خلر (۳۴/۱۹درصد) موجب شد تا عملکرد پروتئین به صورت علوفه تر و خشک در آن گونه به اندازه ماشک گل خوشه ای باشد. با در نظر گرفتن کیفیت علوفه علاوه بر میزان تولید کمی، گونه های خلر و ماشک گل خوشه ای برای کشت در تناوب غلات و در سال های آیش در شرایط دیم منطقه آذربایجان پیشنهاد می شوند.

پروتئین خام, خلر, عملکرد پروتئین, عملکرد علوفه, کیفیت علوفه, ماشک گل خوشه ای