داود محمدی - استادیار گروه گیاهپزشکی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
رضا فرشباف پور آباد - استاد گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
محمدرضا رشیدی - استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
سیدابوالقاسم محمدی - استاد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.

چکیده در گیاهان طی تکامل ترکیبات متعددی برای مقابله با گیاه­خواران تولید شده است. اختلال در سیستم گوارشی حشرات با استفاده از مهارکننده­های گیاهی آنزیم­های گوارشی، یکی از روش­های موثر مدیریت آفات به شمار می­رود. در این مطالعه تاثیر عصاره­ی تام و فراکسیون­های مختلف بذر گیاهان تلخ­بیان و گاودانه بر فعالیت پروتئولیتیک سیستم گوارشی کرم غوزه­ی پنبه مورد بررسی قرار گرفت. عصاره­ی تام تلخ بیان در مهار پروتئاز گوارشی کرم غوزه­ی پنبه موثرتر از گاودانه  بود. همچنین عصاره­ی تام تلخ بیان، تریپسین و کیموتریپسین گاوی و گوارشی حشره مورد مطالعه را بیش از عصاره­ی گاودانه مهارکرد. عصاره­ی تام گاودانه در مهار کیموتریپسین موثرتر عمل کرد. فراکسیون (۸۰-۷۰ درصد) تلخ بیان بیشترین اثر مهارکنندگی را بر پروتئاز کرم غوزه­ی پنبه و تریپسین گاوی داشت. فراکسیون اول گاودانه پروتئاز تام گوارشی را بیشتر از سایر فراکسیون ها مهار کرد. فراکسیون اول (۲۰- صفر درصد) عصاره­ی بذر هر دو گیاه در مقایسه با سایر فراکسیون ها، تریپسین کرم غوزه­ی پنبه را بیشتر مهار کرد. فراکسیون چهارم (۷۰-۶۰ درصد) تلخ بیان و سوم (۶۰-۴۰ درصد) گاودانه در مهار فعالیت کیموتریپسین کرم غوزه­ی پنبه موثرتر از سایر فراکسیون ها عمل نمودند. مقایسه­ی تاثیر عصاره­ی تام گیاهان تلخ بیان و گاودانه بر پروتئاز تام گوارشی دو جمعیت مزرعه ای و آزمایشگاهی کرم غوزه­ی پنبه نشان داد که با اختلاف غیرمعنی دار، جمعیت مزرعه ای بیش از جمعیت آزمایشگاهی تحت تاثیر قرار گرفت.

واژه­ های کلیدی: پروتئاز تام, تریپسین, تلخ­بیان, گاودانه, کرم غوزه­ی پنبه, کیموتریپسین