سهیلا صادقی - Phd Candidate in Persian Language and Literature, Payame Noor University
علی پدرام میرزایی - Associate Professor of Persian Language and Literature, Payame Noor University

پژوهش حاضر بررسی زبان شناختی نفثه المصدور اثر زیدری نسوی است که با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و بر اساس الگوی تحلیلی یارمحمدی (۱۳۹۱) و نظریات ون لیوون (۱۹۹۶) به انجام رسیده است. تحلیل گفتمان، رابطه بین متن و ایدئولوژی مولف را آشکار میکند و میکوشد با تمرکز خاص بر چرایی و چگونگی استفاده از زبان، به تحلیل کلیت متن و ساختار عمیق و پیچیده آن بپردازد. با توجه به اینکه هدف تحلیل گفتمان انتقادی، رمزگشایی از لایه های زیرین مفهومی اثر است، یافتههای این پژوهش نشان میدهد که زیدری به موازات مولفه اظهار با قرینه لفظی و فحوایی که وجه غالب و دلیل ادبیت اثر است، از مولفه حذف استفاده بسیار کرده است؛ این سکوت یا جای خالی در بافت گفتمانی مورد نظر به مدلولی دلالت میکند که پیوسته به تعویق میافتد؛ مدلولی که در نگاه نخست، حکایت از درونگرا بودن نویسنده دارد. اما آنچه به پس زمینه رانده میشود این است که زیدری با وجود اینکه در بخشهایی از کتابش اعتراض و انتقاد شدیدی نسبت به کارگزاران دربار خوارزمشاه و فضای غیر دوستانه آن دربار دارد، با چینش ناخودآگاه یا خودآگاه اجزای اثرش و با تکیه برگفته مداری مطابق با اندیشه اش، سعی در ساخت پیکره ای از حوادث روزگار خویش داشته است که شکل کلی آن سرنوشتی محتوم و جبری مطلق است. ساختار کلی اثر به مخاطب القا میکند که در شکل گیری فرجام تلخ این تاریخ، پادشاه مطلوب زیدری «سلطان جلال الدین خوارزمشاه» و مردم مظلوم سرزمینش در برابر جبر سرنوشت چاره ای جز انفعال نداشته اند.

Zaidari, Nafthat al-Massdoor, Critical Discourse Analysis, underlying conceptual layers, sociolinguistics