مریم سادات فیاضی - استادیار زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

هویت قومی راه کاری است برای درک نیاز فرد به ابراز موجودیت در مواجهه با آنچه هویتش را تهدید میکند (واینرایش، ۱۹۸۸) و طبقات اجتماعی برآیند مقولهبندی فرد است بر اساس مولفهای خاص. پژوهش پیشرو به بررسی نقش مقولهبندی به عنوان ابزاری شناختی در هویتسازی قوم گیلک میپردازد و بر آن است که مشخص کند چگونه عضویت سطح پایه بازتاباننده نوع نگرش یک قوم به مقوله خوراک است و این مقولهبندی چگونه به تقابل خود و دیگری راه میبرد. گزینش ضربالمثلهای گیلکی در حوزه خوراکیها به عنوان دادههای پژوهش، به خاطر اهمیت نقش این پارههای زبانی است در مقام مولفه جداییناپذیر فرهنگ عامه و بیانگر رویکردهای قومی. این ضربالمثلها به روش میدانی گردآوری و با استناد به آراء رش (۱۹۷۵) تحلیل شدهاند. یافتههای پژوهش حاکی از این است که گیلانیهای جلگهنشین، که «پلو» قوت غالب آنها را تشکیل میدهد، هویت خود را با آن تعریف میکنند و برای این منظور، ضمن مقولهبندی خوراکی در دو مقوله کلی «نان» و «پلو» از راه تقابل این دو، به مقولهبندی خود و دیگری میرسند.«پلو» به عنوان مولفهای هویتساز، میزان تعلق اجتماعی یک گیلک را به گروه تعیین میکند.

مقولهبندی, سطح پایه, هویت قومی, خوراک, ضربالمثل, گیلان, زبان شناسی اجتماعی