درآمدی بر فقه اجتماعی از دیدگاه مکتب اجتهادی شهید صدر

یکی از مباحث مهم و مورد نیاز جامعه اسلامی در گام دوم انقلاب اسلامی نگاه ویژه به فقه اجتماعی است. در دوره چهل سال ابتدایی انقلاب اسلامی،هنوز درعلم فقه نگاه فرایندی وسیستمی، اشباع نگردیده است.بنابراین درگام دوم انقلاب باید برای فقه فعال و پاسخگو به نیازهای معاصر جامعه اسلامی اهتمام ورزید. دراین راستا درعرصه اجتماعی، فقه اسلامی خلاهای بسیاری دارد که در دو حوزه،قابل بررسی و کنکاش است: حوزه اول،تکمیل ابواب فقه کلاسیک و نگاه اجتماعی در استنباطات فقهی است. حوزه دوم تاسیس فقه اجتماعی در کنار فقه های مضاف دیگر و ایجاد ابواب فقهی نوبنیاد در عرصه های اجتماعی و حکومتی خواهدبود.ویژگی فقه اجتماعی،غلبه نگاه کلان نگرفقهی بجای نگاه فردی و مکلف دانستن فرد درجامعه بجای فرد محض،در کنار مکلف دیدن نهادهای اجتماعی و خود جامعه از طرف دیگر می باشدکه به تدوین و پیشرفت این دانش نوبنیاد کمک شایانی خواهد کرد. بنابراین وظیفه فقیه جامعه شناس، شناخت واقعیت و واکاوی پدیده های اجتماعی و استنباط فقهی براساس منهج فقه اجتماعی است.استنباطات فقهی امام خمینی ره،مقام معظم رهبری و شهید صدر نمونه ای ازنگاه اجتماعی و نظام ساز به جامعه اسلامی و تلاش برای تحقق عینی و عملی دین درجامعه می باشد.دراین راستا شهیدصدر را می توان اولین تئوریسین فقه اجتماعی دانست که از واقعیت جامعه به سوی متن با طرح سوالات متعدد و گفتگو با نصوص دینی و استنطاق ازآنها،به تاسیس فقه نظامات اجتماعی وحل پرسشهای اجتماعی پرداخته است. منظومه فکری ایشان براساس نظریه اجتماعی قرآن و نظریه خلافت انسان است که به تولید نظریه اجتماعی و فقه اجتماعی انجامیده است.

Keywords:

فقه اجتماعی , فقه نظام ساز , فقه پویا , همبستگی اجتماعی , شهید صدر , نظامات اجتماعی