محمد مهدی اسماعیلی - استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران
میثم عباسی فیروزجاه - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران

انقلاب اسلامی، با ایجاد گسست بنیادین میان پیوند استبداد و استعمار، استقلال، آزادی، تکیه بر شعار نه شرقی و نه غربی، اطمینان به خود، باور به ظرفیت­ ها و نیروهای داخلی و نفی وابستگی به بیگانگان را به عنوان راهبرد اساسی کشور در دوران پساانقلابی مطرح کرد؛ آیت ­الله خامنه ­ای نیز از این راهبرد تحت عنوان نظریه «استحکام ساخت درونی قدرت» نام می­ برند. در این نظریه، ساخت درونی قدرت به معنای ساخت و بنای توانمندی بر مبنای ظرفیت­ ها و قابلیت­ های داخلی در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و فناوری بدون «وابستگی» به قدرت بیرونی است. بر اساس این رویکرد، استحکام ساخت درونی قدرت، توان برخورد جوامع با چالش های آسیب­ پذیر است که منبع آن، اقتدار درونی و تحکیم ساخت داخلی قدرت در عرصه های مختلف است. سوال اصلی مقاله حاضر این است که زمینه­ های تاریخی و فکری تکوین نظریه ساخت درونی قدرت چیست و چه نسبتی میان این نظریه و قدرت سیاسی وجود دارد؟ به نظر می رسد عواملی نظیر شرایط تاریخی ایران که پیشینه هجوم بیگانگان و وابستگی به آنان را تجربه کرده بود، درک ماهیت روابط بین ­الملل بر مبنای نظام سلطه، برجسته کردن نصوص قرآنی ناظر به مفهوم استقلال و اقتدار درونی، زمینه ­های لازم را برای طرح نظریه ساخت درونی قدرت فراهم می­سازد. علاوه بر این، آیت ­الله خامنه ­ای بر درهم ­تنیدگی نظریه استحکام ساخت درونی قدرت و قدرت سیاسی تاکید دارند؛ به طوری که بدون در نظر گرفتن ایده ساخت درونی قدرت، پایه­ های قدرت سیاسی لرزان می ­شود و از سوی دیگر، بدون قدرت سیاسی برآمده از گفتمان انقلاب اسلامی، این نظریه نیز امکان تحقق و عینیت ­بخشی پیدا نمی­ کند.

آیت الله خامنه ای, استحکام ساخت قدرت, استقلال, قدرت درونی, قدرت سیاسی, وابستگی