حسین هاجری - استادیار، مطالعات ادبی، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی، سازمان مطالعه و تدوین کتب اسلامی و انسانی دانشگاه ها (سمت)، تهران، ایران

آشنایی دانشجویان با عناصر و سازه های داستانی به عنوان بخش مهمی از برنامه های آموزشی رشته زبان و ادبیات فارسی ایجاب می کند که کتب و منابع آموزشی در این زمینه با اتکاء به مطالعات میان رشته ای، مفاهیمی صحیح و جامع و به روز در توصیف و طبقه بندی این عناصر عرضه کنند. این مقاله بر اساس یک مطالعه موردی، یعنی بررسی مفهوم «پیرنگ»۱ در کتاب های رایج ادبیات داستانی دانشگاهی نشان می دهد که رویکرد منابع موجود در تعریف پیرنگ عمدتا متکی بر نظریه ارسطوست. این مقاله ضمن بررسی ابهامات و نقص های موجود در این تعاریف، پیشنهاد می کند برای تقویت و به روزرسانی مفهوم پیرنگ از مطالعات روایت شناسان در این حوزه باید بهره مند شد. مباحثی از حوزه روایت شناسی که می توانند در توسعه مفهوم پیرنگ داستانی و تعمیق آموزش آن موثر باشند و بخش دوم این مقاله سعی در معرفی آنها دارد عبارت اند از: ساختار اساسی داستان؛ واحدهای پایه در روایت؛ شخصیت و پیرنگ؛ رابطه علت و معلولی بین رخدادها؛ دستور زبان روایت.

پیرنگ, طرح داستان, روایت شناسی