فرهود گل محمدی - استادیار رشته ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند - و عضو بسیج اساتید استان خراسان جنوبی
زینب الهیان - دانشجوی دکترای رشته ترویج و آموزش کشاورزی پایدار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند- و کارشناس مسئول واحد ترویج در مدیریت جهادکشاورزی شهرستان بشرویه در استان خراسان جنوبی

خاکشیر یکی از گیاهان دارویی و خوراکی است که مصرف بالایی دارد. در صورتی که خاکشی در باغها به صورت خودرو سبز شده باشد، علف هرز محسوب شده و ریشه کن می شود. ضمن این که دام هم علاقه ای به این گیاه ندارد، و این یعنی خاکشی از علوفه دامی به حساب نمی آید. صادرات خاکشیر ایران در سال ۲۰۱۸، حدود ۵ ۴ میلیون دلار و به مقاصد عمده شامل کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی ، عراق، آلمان، هند، اتریش و فرانسه بوده است . این گیاه در طب سنتی نیز توصیه شده است . به همین دلیل افراد زیادی تمایل دارند از این گیاه استفاده کنند. خاکشیر گیاهی است که در زبان عامیانه به آن خاکشی گفته می شود. از دیگر نامهای آن می توان به شفترک نیز اشاره کرد. خاکشیر گیاهی از تیره ی شب بویان یک یا دو ساله است . این گیاه عموما در کوهستانها و دشت ها رشد می کند. این گیاه حاوی تخم هایی به رنگ های قهوه ای و قرمز است . این تخم ها ریز و دراز هستند و نوع قرمز آن طعم نسبتا تلخی دارد. این گیاه ساقه ای بلند دارد که طول آن به یک متر نیز می رسد. در بالای گیاه کرکی به چشم نمی خورد، در حالی که پایین ساقه خاکشیر مقدار زیادی کرک دارد. خاکشی دارای تعدادی اسید چرب، مانند اسید لینوئیک ، اسید لینولنیک ، اسید اولئیک ، اسید پالمتیک و اسید استئاریک است . همچنین که در آن اسانس روغن فراری وجود دارد که دارای مواد بنزیل و ایزوسیانات است . گیاه خاکشیر از قسمت بالایی ساقه انشعاباتی دارد و گل هایی به رنگ زرد روشن در آن دیده می شوند. تخم های این گیاه طبع سردی دارند و به همین دلیل بیشتر افراد در فصل تابستان از خاکشیر استفاده می کنند تا به گرمازدگی دچار نشوند. به همین شکل افرادی که طبع سرد دارند نباید در مصرفش زیاده روی کنند. بسیاری از افراد در فصل تابستان احساس تشنگی بیشتری دارند. به همین دلیل دنبال نوشیدنی هایی هستند که با خوردن آن بتوانند تشنگی خود را رفع کنند و کمتر تشنه شوند. شربت خاکشیر با آبلیمو یکی از این نوشیدنی ها است . دانه های خاکشیر با حبس کردن آب درون خود می توانند آب مورد نیاز بدن را به صورت کامل تامین کنند. البته باید دقت داشته باشید که نباید به صورت افراطی از این شربت استفاده کرد، زیرا شربت خاکشیر حاوی شکر است و شکر نیز برای سلامتی بسیار ضرر دارد. این گیاه فوقالعاده، خواص زیادی دارد که از جمله آنها می توان به خواص دارویی بی نظیر اشاره کرد. خاکشیر (خاکشی ) ایرانی با نام علمی Descurainia Sophia که با نامهای flixweed و tansy mustardنیز شناخته شده است از خانواده Brassicaceae است . گیاه خاکشیر در خراسان با نام khobbah نیز شناخته می شود. نویسنده این مقاله با توجه به سه دهه سکونت و تدریس در منطقه و بازدیدهای میدانی که از مزارع موضوع تحقیق داشته است به بررسی گیاه دارویی خاکشیر و نگاهی بر مزایای اقتصادی و اجتماعی محصول آن در شهرستان بشرویه استان خراسان جنوبی می پردازد.

گیاه دارویی خاکشیر، مزایای اقتصادی و اجتماعی ، عوامل ، وضعیت ها، شهرستان بشرویه ، استان خراسان جنوبی .