میثم رادفر - دانشجوی دکتری کشاورزی هسته ای و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
سیده ساناز رمضانپور - دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
حسن سلطانلو - دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

تولید گندم به عنوان یکی از غلات مهم در تامین انرژی جمعیت جهان، با محدودیت آب مواجه است . تحقیقات زیادی در خصوص مطالعه ژنوتیپ های مقاوم خشکی و نیز اصلاح گندم صورت می پذیرد. دو ژنوتیپ گندم والد طبسی و موتانت T۶۵-۵۸-۸ در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته است . در آزمایشات مربوط به اعمال تنش خشکی ، از شاخص ظرفیت زراعی خاک استفاده می گردد. شاخص های رطوبتی خاک مانند ظرفیت زراعی خاک، نقطه پژمردگی دائم ، آب قابل استفاده گیاه و حداکثر کاهش مجاز آب نیز توسط محققین محاسبه شده است . با توجه به اهمیت اندازهگیری دقیق آب خاک، استفاده دقیق و مناسب از این شاخص ها در مطالعاتی که نیاز به دقت بالایی دارند ضروری می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از ظرفیت زراعی خاک به دلیل وجود اعداد بالای صفر، به تنهایی برای تعیین وجود تنش خشکی و اعمال آن مناسب نیست و باید تمام این شاخص ها اندازهگیری گردد. نتایج نشان داد که براساس محاسبات انجام شده و با توجه به اعداد به دست آمده برای تمام شاخص های محاسبه شده، گیاه گندم در خاک لوم، در صورت وجود رطوبت در خاک به میزان بیش از ۷۵% ظرفیت زراعی به دلیل وجود آب در محدوده حداکثر کاهش مجاز آب، دچار تنش خشکی نمی گردد. رطوبت خاک کمتر از ۳۰% ظرفیت زراعی نیز عملا جزو محدوده قابل دسترس برای گیاه نمی باشد و در اعداد کمتر از آن، جذب آب توسط گیاه صفر می باشد. لذا ظرفیت زراعی ۷۵% به منزله آغاز تنش متوسط و ظرفیت زراعی ۵۲% به منزله آغاز تنش خشکی شدید شناسایی گردید. استفاده از وزن کل گلدان برای محاسبه ظرفیت زراعی خاک، مناسب نیست و برای انجام محاسبات، بایستی مقدار رطوبت خاک در نقطه ظرفیت زراعی محاسبه شده و با استفاده از آن، در هر مرحله ، ظرفیت زراعی خاک محاسبه گردد. با استفاده از شاخص زادوکس در کنار شاخص ظرفیت زراعی خاک اعمال تنش خشکی در مرحله گلدهی تنظیم شد. بررسی تغییرات پراکسیدهیدروژن در این مطالعه نیز نشانداد که میزان H۲O۲ در شرایط تنش خشکی افزایش یافته است . ژنوتیپ موتانت در طی تنش خشکی مقادیر H۲O۲ کمتری نسبت به ژنوتیپ والد طبسی داشت .

ظرفیت زراعی خاک، نقطه پژمردگی دائم ، آب قابل دسترس گیاه، حداکثر کاهش مجاز آب، پراکسید هیدروژن