سعید چراغی - موسسه غیرانتفاعی کارون اهواز
زهرا معتمدی - دکتری تخصصی مهندسی صنایع، موسسه غیرانتفاعی کارون اهواز

یکی از رویکردهای اساسی برای به دست آوردن بیشینه سود و حفاظت از منابع زیستی ، ارزیابی تناسب اراضی است . هدف از این اولویت بندی کشت محصولات کشاورزی در شهرستان شوشتر با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه ی اطلاعات جغرافیایی است . در ابتدا نیازهای بوم شناختی ، زراعی و سایر عوامل و نیز شاخص های موثر در کشت گندم آبی بر اساس ویژگی و شرایط منطقه تعیین شد .یکی از مهمترین تصمیم های پیش روی کشاورزان انتخاب الگوی کشت است که فرآیندی پیچیده و متاثر از عوامل متعدد و متنوعی است . پژوهش حاضر با هدف اولویت بندی کشت محصولات کشاورزی در شهرستان شوشتر انجام گرفته است . جامعه آماری پژوهش شامل کشاورزان شهرستان شوشتر است که ۲۱۷ نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران به روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. در ابتدا، پس از مطالعات کتابخانه ای ، مصاحبه با صاحب نظران دانشگاهی و کارشناسان بخش کشاورزی و همچنین کشاورزان بومی ، مهمترین معیارهای موثر بر انتخاب کشت محصولات کشاورزی و مهمترین محصولات کشاورزی که در شهرستان شوشتر کشت می شوند، شناسایی شدند. سپس ، پنج معیار اصلی در نظر گرفته شد که شامل : ۱- میزان مصرف آب، ۲- متوسط هزینه های تولید، ۳- متوسط درآمد خالص ، ۴- بازاریابی و ۵- اشتغالزایی بود. با توجه به اینکه معیارهای موردنظر برای انتخاب الگوی کشت از ارزش و اعتبار متفاوتی برخوردارند، بنابراین فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهترین روشی است که در آن اهمیت هر کدام از معیارها مدنظر قرار می گیرد. برای تعیین روایی تحقیق از روایی محتوایی و برای تعیین پایایی از نرخ ناسازگاری استفاده شد. برای محاسبه داده ها از نرم افزار SUPER DECISION استفاده شد. نتایج اولویت بندی کشت محصولات کشاورزی در شهرستان شوشتر نشان می دهد که معیار متوسط درآمد خالص با نسبت ۴۶۷/۰ و مصرف آب آبیاری با نسبت ۲۸۲/۰ مهمترین معیارهای موثر بر انتخاب الگوی کشت توسط کشاورزان هستند. همچنین ، دو محصول گندم و جو با اختلاف کمی نسبت به هم از اولویت بالاتری برخوردار هستند.

الگوی کشت ، تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، شهرستان شوشتر، محصولات کشاورزی