حسن وحید - معاونت آبخیزداری، امورمراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور
مهدی شفقتی - دکتری تغییرات اقلیم، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور
فرناز براتی - دکتری مهندسی منابع آب، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی اقدامات مکانیکی آبخیزداری بر وضعیت منابع آب حوضه از قبیل کاهش دبی اوج و قدرت سیل در ۱۴ زیرحوضه دارای بندهای سنگی ملاتی، بندهای سرشاخه گیر و کف بند ها از حوضه آبخیز بهشهر- گلوگاه انجام شد. نتایج حاصل از بررسی ترکیبی سازه های مذکور در آبراهه ها نشان داد که در زیرحوضه هایی که عملیات آبخیزداری به صورت ترکیبی از سازه های متفاوت نسبت به رژیم آبراهه احداث شده است توانسته به طور موثری در کاهش دبی پیک سیلاب و افزایش زمان تمرکز تاثیرگذار باشد. نتیجه حاصل از این تحقیق بیانگر ارتباط مثبت و معنی دار بین تعداد سازه های اصلاحی و افزایش زمان تمرکز و کاهش شیب، سرعت، دبی اوج سیلاب و توان جریان می باشد. این امر با مقایسه دبی اوج سیل در محل ورودی مخزن بندهای سرشاخه گیر با دبی مقطع پایین دست در دو زیرحوضه BH (برزو) و T۲ (بزپل) کاملا تحقق یافته است، به طوری که بندهای سرشاخه گیر در این دو زیرحوضه، دبی اوج سیل را به ترتیب حدود ۳۰ و ۵۵ درصد کاهش دادند. بنابراین می توان گفت که احداث بندهای اصلاحی به تعداد کافی در پروژه های کنترل فرسایش و رسوب، در موفقیت این طرح ها که در برخی مواقع با هزینه های اجرایی بسیار بالایی احداث می گردند، نقش بسزایی خواهد داشت.

ارزیابی اثربخشی، دبی اوج، سازه آبخیزداری