زینب مشهدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
مجید محمودآبادی - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
محمدهادی فریور - دانشیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
اعظم جعفری - دانشیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

خاک بستر حیات و یکی از مهم ترین منابع طبیعی و حیاتی هر کشور محسوب می شود. این منابع تجدیدناپذیر و محدودند که از طریق استفاده صحیح می تواند برای نسل های بعد قابل استفاده باشد. استفاده پایدار از منابع طبیعی بستگی به شرایط اقلیمی، ویژگی های خاک و نحوه استفاده از کاربری اراضی در هر منطقه دارد. تغییر غیراصولی کاربری اراضی از مهم ترین عوامل موثر بر افت کیفیت خاک و در نتیجه عامل تشدیدکننده تخریب اراضی و در نهایت بیابان زایی محسوب می شود. در پژوهش حاضر، در ابتدا، با تحلیل تصاویر ماهواره ای مربوط به سالهای بین ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ تغییر کاربری اراضی در محدوده شهر کرمان و اطراف آن بررسی شد. در ادامه، تعداد ۳۰ نمونه خاک از کاربری های مختلف اراضی محدوده مورد مطالعه تهیه و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی نمونه ها اندازه گیری شد. در مجموع، پنج کلاس کاربری اراضی شامل مناطق مسکونی، اراضی بایر، تپه های ماسه ای، پوشش گیاهی متراکم و پوشش گیاهی غیرمتراکم در منطقه طرح شناسایی و از یکدیگر تفکیک شد. نتایج نشان داد که طی این ۲۰ سال بازه زمانی مورد مطالعه، پوشش گیاهی متراکم و غیرمتراکم و نیز اراضی بایر کاهش داشت و در مقابل، افزایش سطح اراضی مسکونی در کنار پیشروی تپه های ماسه ای مشاهده شد. بررسی ویژگی های خاک نشان داد اراضی با پوشش گیاهی دارای بیشترین مقدار کربن آلی و رطوبت خاک بوده در حالی که مقدار این دو ویژگی در اراضی مسکونی و بایر بسیار کمتر بوده است. هم چنین مقادیر هدایت الکتریکی (شوری) در اراضی مسکونی و بایر به نسبت سایر کاربری های اراضی بالاتر بود. یافته های این پژوهش نشان داد که با تغییر کاربری اراضی طی ۲۰ سال، کیفیت خاک به طور محسوسی افت پیدا کرده است.

تغییر کاربری اراضی، کیفیت خاک، کربن آلی، سنجش از دور