علی اصغر حاتم نیا - استادیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

آویشن زوفایی (Thymbra spicata L.) گیاهی از خانواده نعنا (Lamiaceae) است که در مناطق وسیعی از ایران پراکنش دارد. در این مطالعه اکوتیپ های مختلف آویشن زوفایی از سه منطقه مختلف در سطح استان ایلام جمع آوری گردید و میزان فنول و فلاونویید کل، فعالیت پاداکسایشی، بازدهی اسانس و همچنین میزان ترکیب های اسانس با استفاده از دستگاه های GC و GC-MS ارزیابی شد. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معنی داری بین محتوای فنول و فلاونویید کل با فعالیت پاداکسایشی مشاهده گردید، به طوری که عصاره آویشن زوفایی جمع آوری شده از کوه مانشت با محتوای فنول و فلاونویید بالا دارای بیشترین فعالیت پاداکسایشی بود. ترکیب اصلی اسانس آویشن زوفایی جمع آوری شده در مناطق مختلف با شرایط اکولوژیکی مختلف تیمول می باشد که در محدوده بین ۲۲.۶% تا ۴۰.۷% متغیر بود. دیگر ترکیب های اصلی جمع آوری شده از مناطق مختلف کارواکرول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن بودند. نتایج نشان داد که نمونه آویشن زوفایی جمع آوری شده از منطقه کاوران دارای بیشترین درصد اسانس (با میانگین ۲.۴%) و نمونه جمع آوری شده از کوه مانشت دارای کمترین درصد اسانس (با میانگین ۱.۴%) بودند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که بازدهی اسانس و میزان کمی و کیفی ترکیب های اسانس نه تنها به عوامل ژنتیکی بلکه به عوامل اکولوژیکی و محیطی ازجمله ارتفاع از سطح دریا، میانگین دمای سالیانه و بارش سالیانه بستگی دارد.

آویشن زوفایی (Thymbra spicata L.), پاداکسایشی, اسانس, تیمول, کارواکرول