روح الله اسفندیاری - دکترای مدیریت دفاعی، دانشکده جنگ، دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران
حسین شکوهی - دانشیار پایه ۳۰ و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

جنگ نوعی تحول شتابان است. بهره برداری از آموزه های جنگ منجر به کاهش آسیب پذیری و ارتقاء بهره وری می شود. سازمان های نظامی برای حفظ مزیت های رقابتی و جلوگیری از خسارات، باید صاحب علم و فناوری باشند، یکی از فناوری های اصلی در صحنه های نبرد، پهپادها هستند. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، اولین بار از پهپاد برای اجرای ماموریت فریب رادارهای دشمن، در تابستان ۱۳۶۲ ه‍.ش استفاده کرده است. در اوایل سال ۱۳۶۳ه‍.ش، دسترسی قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) به اطلاعات گسترش و استقرار نیروهای دشمن بعث، توسط هواپیماهای شناسایی نهاجا با محدودیت مواجه شده بود. این محدودیت، باعث شد، رزمندگان یگان هوایی سپاه پاسداران با کمک نخبگان جوان دانشگاه اصفهان، اقدام به طراحی، ساخت و اجرای عملیات های شناسایی با استفاده از پهپادها در جبهه های جنگ نمایند. با توجه به اینکه تاکنون به صورت علمی به بحث روند شکل گیری تفکر بهره برداری از فناوری پهپاد پرداخته نشده است، این مقاله با رویکرد تحلیل کیفی به روش توصیفی و تاریخی این روند را تبیین نموده است. ابزار جمع آوری تحقیق، کتابخانه ای، مراجعه به اسناد و سی ساعت مصاحبه با دوازده نفر از پیشکسوتان دفاع مقدس است که، از ابتدای شکل گیری تفکر بهره برداری از فناوری پهپاد در ارتش جمهمری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقش اثرگذاری داشته اند. نتایج مصاحبه با نرم افزار تحلیل کیفی MAX.QDA تحلیل شده است. تحلیل روند مسیر پیشرفت فناوری پهپاد با تجربه نگاری نظام مند، به عنوان درس آموخته موفق سازمانی، می تواند الگوی قابل استناد برای رسیدن به قله های فناوری پهپاد را در آینده رقم بزند.

پهپاد، دفاع مقدس، شکل گیری تفکر بهره برداری، علم و فناوری