مجید فخری - استادیار مدیریت راهبردی پدافند غیر عامل دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران
مهدی خزائی - دانش آموخته دکتری اقلیم شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

پدیده های جوی اقلیمی اثرات انکارناپذیری بر تمام جنبه های زندگی از جمله کشاورزی، باغداری، منابع آب، بهداشت، امنیت و غیره را دارند. پایش و پیش بینی وضعیت جوی اقلیمی منطقه عملیات بویژه در صحنه نبرد، اهمیت این حوزه دانشی را در دستیابی به پیروزی یا شکست دوچندان می سازد. در این پژوهش وضعیت عناصر مهم و تاثیر گذار در صحنه نبرد در دوران دفاع مقدس(عملیات والفجر ۸) مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور داده های دما، بارش، رطوبت، ابرناکی، سرعت باد، وضعیت شرجی و شاخص سطح برگ در بازه زمانی ساعتی(میانگین ماهانه ساعتی) در طی دوره ۷۵ روزه عملیات والفجر ۸ (۲۰ بهمن ۱۳۶۴ الی ۲۹ فروردین ۱۳۶۵) با تفکیک مکانی ۲۵/۰ درجه در ۲۵/۰ درجه از پایگاه ECMWF دریافت و نقشه های مورد نظر ترسیم و تحلیل شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در طی بازه عملیات والفجر ۸ در حدود ۱۵۰ تا ۱۹۰ میلی متر بارش رخ داده است به طوری که در حدود ۴۰ تا ۵۰ روز، همراه با بارش بیشتر از ۱ میلی متر و در ۲ روز، بارش بیشتر از ۱۰ میلی متر تجربه شده است. همچنین در بسیاری از روزهای عملیات، آسمان پوشیده از ابر، دامنه رطوبت نسبی در حدود ۴۰ تا ۸۰ درصد و متوسط سرعت باد در حدود ۶ متر بر ثانیه تجربه شده است. وجود ابرناکی مداوم همراه با بارش سبب شده بود که علاوه بر کاهش شدید دید افقی و زمین گیر شدن ادوات سنگین دشمن، شناسایی منطقه عملیات برای هواپیماهای عراقی با مشکل جدی مواجه شود. بررسی ها نشان می دهد که دامنه دمایی شبانه روزی در طی ماه(فوریه تا آوریل ۱۹۸۴) در حدود ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد تجربه شده است. در دوره عملیاتی مورد نظر، پدیده شرجی تجربه نشده و فقط در ماه آوریل محدوده شرجی از دریای عمان تا غرب تنگه هرمز گسترش یافته است. همچنین شاخص سطح برگ در ماه فوریه، مارس و آوریل ۱۹۸۴ به ترتیب در حدود(۱۵/۰ تا ۲۰/۰؛ ۲۰/۰ تا ۲۵/۰ و ۲۵/۰ تا ۳۵/۰ متر مربع در متر مربع تجربه شده است.

عناصر جوی اقلیمی، دفاع مقدس، عملیات رزمی،عملیات والفجر ۸