فاطمه قوی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.

قالی ایرانی شهرت جهانی دارد و نمونه های متنوع آن در هر منطقه از ایران بافته می شود. از میان قالی های اقوام مختلف ایران، قالی ترکمن و خراسان شمالی شباهت های زیادی به هم دارند. در بعضی از نمونه ها، شباهت بافته ها به حدی است که امکان تمایز و تشخیص تعلق آن ها به قومی خاص به سختی میسر است. این گروه از دست بافته ها به دلیل ویژگی های خاص و زیبایی منحصر به فرد که پرورده ذوق اصیل زن بافنده ایرانی می باشد، همواره مورد توجه هنردوستان است. هدف از این تحقیق، شناسایی نقوش، ترکیب بندی و رنگ بندی قالی ترکمن و خراسان شمالی و کشف نقاط اشتراک و افتراق آن ها است. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که چه تفاوت ها و شباهت هایی میان قالی ترکمن و خراسان شمالی وجود دارد. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است که با استفاده از منابع اصیل موجود به صورت کتابخانه ای و اسنادی انتخاب شده اند. مقایسه نمونه ها نشان می دهد که قالی های این دو قوم دارای نقوش هندسی هستند که به صورت منظم در متن و حاشیه تکرار می شوند. بر این اساس، تشابه نمونه ها بیش از نقاط افتراق آن ها است و آثار مورد بررسی بر اساس ویژگی های قالی ترکمن شکل گرفته است. بر اساس پژوهش حاضر، به نظر می رسد که در دوره تاریخی خاص، اقوام خراسان بیش از قبل از قالی ترکمن تاثیر گرفته و تشابه بیشتر را میان قالی اقوام پدید آورده است. همچنین مهم ترین افتراق قالی ترکمن از قالی های خراسان این است که اگرچه نمونه قالی ترکمن قدمت و اصالت بیشتری دارد، تنوع نقوش از نظر موضوعی و روش های ترکیب بندی قالی خراسان بسیار بیشتر از نمونه قالی ترکمن است.

نقوش هندسی، ترکیب بندی، نقش مایه قالی ترکمن، نقش مایه قالی خراسان شمالی