منوچهر شامی نژاد - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
عزیزه قائمی گرگری - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

این مقاله در زمینه فلسفه ملاصدرا در صدد پاسخ به این پرسش است که جایگاه خدا در زندگی انسان بر اساس نظریه وجود منبسط کجاست؟ از نظر ملاصدرا بنای خلقت بر تجلی و انبساط وجودی وجود واحد و مطلق است. معلول در ریسمان وجود منبسط از مراتب آن منتزع می شود و هیچ استقلالی ندارد. از نظر صدرا حیات هر موجودی عبارت از نحوه وجود آن است؛ زیرا حیات عبارت از بودن شیء است به نحوی که از او افعالی صادر شود. به عبارتی هر چه ادراکش قویتر باشد حیاتش قویتر و مرتبه وجودی اش بالاتر است. وجود واحد است و غیر وجود عدم است و تمامی موجودات در دایره وجودی وجود منبسط موجودند. بنابراین با تحلیل دیدگاه ملاصدرا می توان به این نتیجه رسید که خدا در لحظه لحظه زندگی انسان حضور دارد و چون ادراک انسان ها متفاوت است تجلی خدا هم در وجود آنها متفاوت است. در این نگرش فاعلیت خدا طولی نیست بلکه فاعلیت سعی است. مقاله حاضر با دید توصیفی – تحلیلی در صدد است تا جایگاه خدا را با نگرش وجود انبساطی در زندگی انسان مورد مداقه قرار دهد.

خدا و انسان, وحدت وجود, تشکیک وجود, وجود منبسط, ملاصدرا