مهدی بروجردی - دانشجوی دکتری، گروه فلسفه علم، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
هادی صمدی - استادیار، گروه فلسفه علم، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
علیرضا منصوری - دانشیار، گروه فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

از زمان طرح توسط چارلز داروین، نظریه تکامل خوانش های متعددی به خود دیده است. دیدگاه رایج در قرن بیستم مبتنی بر شانس کور و انتخاب طبیعی بود درحالی که در برخی دیدگاه های اخیر موجودات زنده را به عنوان ارگانیسم های فعال و هدایت گر در نظر می گیرند. در این مقاله به تشریح دیدگاه پوپر در برجسته سازی کنشگری هر واحد زیستی، از باکتری تا موجود پیچیده ای چون انسان، پرداخته ایم و نشان می دهیم پوپر چه نقدی به دیدگاه های قدیم داشت و آینده نگرانه، با چه خوانشی از رویکردهای جدید سخن گفته است. از نظر پوپر کنشگری فرایندی مداوم شامل طرح مساله، یافتن راه حل های ابداعی برای مساله پیش آمده و حذف برخی از آن ها است که منجر به پدید آمدن موقعیت های جدید خواهد شد و درنتیجه آن گونه زایی و تنوع زیستی به وجود خواهد آمد. داروینیسم فعال پوپر در تقابل آشکار با آراء رایج زیست شناسان در انفعال موجودات نسبت به انتخاب طبیعی و در توافق با رویکردهای متاخرتر در زیست شناسی است. هرچند سابقه چنین نگاهی در آراء خود داروین در دو بحث انتخاب مصنوعی و انتخاب جنسی نیز قابل ردیابی است اما پوپر آن را برجسته می سازد. در این مقاله تلاش می شود خوانشی عمیق تر از معرفت شناسی پوپر عرضه شود که هم نوا با نوع خوانش او از داروینیسم باشد.

پوپر , شناخت عینی , داروینیسم فعال , داروینیسم منفعل , معرفت شناسی تکاملی