پروین ذوالفقاری - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه گرگان، استان گلستان، ایران.
ابوطالب هزارجریبی - دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه گرگان، استان گلستان، ایران
محمد اسماعیل اسدی - استادیار پژوهش و کارشناس ارشد بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، استان گلستان، ایران.
ابراهیم امیری - استاد، گروه مهندسی آب، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی ، لاهیجان، ایران.

برنج از محصولات مهم غذایی است که عموما به صورت نشایی کشت شده و مصرف آب بالایی دارد. روش خشکه کاری برنج رویکردی نوین است که فرصت افزایش بهره وری آب را فراهم نموده است. در این پژوهش، تغییر روش کاشت از نشایی به خشکه کاری و استفاده از روش های آبیاری تحت فشار برای کشت برنج در پنج مزرعه کشت برنج در استان گلستان مطالعه شد. مزرعه کشت نشایی، با روش آبیاری غرقابی به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. در دیگر مزارع، برنج در بستر خشک کاشته شد و با روش های قطره ای و بارانی آبیاری گردید. در مزرعه کشت نشایی یا روش آبیاری غرقابی، تمام پارامترهای مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد، مقدار بیشتری را به خود اختصاص داد. مطالعه اقتصادی مراحل کاشت، داشت و برداشت در روش های مختلف آبیاری نشان داد که با تغییر روش کاشت و حذف مرحله گل خرابی می توان ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ مترمکعب صرفه جویی در مصرف آب  داشت. روش آبیاری بارانی میانگین عملکرد بالاتری (۴۹۹۸ کیلوگرم در هکتار) نسبت به آبیاری قطره ای (۴۴۲۶ کیلوگرم در هکتار) نشان داد و قابلیت تولید ۷۰ درصد عملکرد را با ۶۱ درصد صرفه جویی آبی داشت که نتیجه قابل توجهی است. بالاترین و پایین ترین نرخ بهره وری فیزیکی و اقتصادی به ترتیب مربوط به آبیاری بارانی و آبیاری غرقابی به ترتیب ۰/۵۳ و ۰/۳کیلوگرم بر مترمکعب و۱۴۱,۷۹۱و ۸۲,۷۰۴ ریال بر مترمکعب بود که نشان دهنده بهره وری بسیار پایین آب در مزارع کشت برنج استان و لزوم افزایش بهره وری آب در شرایط اقلیمی فعلی کشور است.

آبیاری بارانی, آبیاری قطره ای, خشکه کاری برنج, کشت نشایی