جواد رستمی - کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی،اصفهان، ایران
محمدرضا شادمان فر - استادیار حقوق کیفری و جرم شناسی، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

از جمله مواردی که قانونگذار، مسئولیت کیفری ناشی از فعل دیگری را پذیرفته است، ضمان عاقله می باشد که به موجب آن، عاقله مکلف است با وجود شرایط مقرر در قانون، دیه قتل و جراحات خطایی را از طرف مجرم خطاکار بپردازد. این شیوه جبران خسارت در نظام هایی که به صورت قبیله ای زندگی می کرده اند، فوایدی از جمله وحدت و تعاون بین اعضای قبیله را در پی داشته است. لیکن به نظر می رسد در حال حاضر و با توجه به ساختار اجتماعی جوامع ارگانیکی امروزی که از یک سو «مسئولیت فردی» در آنها مطرح است و از سوی دیگر، روابط خویشاوندی و حتی خانوادگی در آنها، روز به روز در حال هسته ای تر شدن است، وجود چنین ضمانی که برای سهولت ایجاد شده بود، گاه مشکل ساز نیز خواهد شد و به همین دلیل می توان اذعان داشت که ضمان مذکور کارایی دوران گذشته را از دست داده است و باید با حذف و یا اختیاری کردن آن، از تاسیسی جدید و کارآمدتر تحت عنوان «صندوق تامین خسارت های بدنی ناشی از جرایم خطایی» استفاده نمود.

ضمان عاقله, شبهات نهاد عاقله, حذف و یا اختیاری کردن ضمان عاقله, صندوق تامین خسارت های بدنی ناشی از جرایم خطایی