رحمت اله جان محمدی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علم و فرهنگ؛ تهران، ایران
مجتبی اصغریان - استادیار دانشکده حقوق و علم سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
نیما نصرالهی - استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

دیوان های داوری بین المللی، که مقر داوری آنها خارج از قلمرو کشور محل استقرار ادله و در قلمرو کشور دیگری است، دیوان خارجی نامیده می شوند. در مواردی، برای کشف واقع نیاز به تحصیل ادله نزد اشخاص ثالثی دارند که خارج از قلمرو کشور مقر دیوان داوری است و گاه به علت فقد صلاحیت باید از مساعدت قضایی دادگاههای ملی کشور محل وجود ادله استفاده کنند. در بسیاری از نظام های حقوقی پیشرفته، ازجمله نظام حقوقی آمریکا، این اختیار برای دادگاه ها پیشبینی شده است که به دیوان های داوری خارجی برای تحصیل ادله، اعم از ادای شهادت و تسلیم اسناد و مدارک، مساعدت قضایی و با قبول نیابت همکاری کنند. پژوهش پیشرو در صدد است تا با روشی توصیفی تحلیلی به این سوالات پاسخ دهد: مساعدت قضایی دادگاه های ملی در امر تحصیل ادله منحصرا به دیوان های داوری خارجی و پذیرش نیابت قضایی بر مبنای کدام قواعد حقوقی امکان پذیر است؟ همچنین، آیا دادگاه های ملی ایران، به استناد قانون داوری تجاری بین المللی، امکان مساعدت قضایی و قبول نیابت در تحصیل دلیل به دیوان های خارجی را که مقر آنها خارج از قلمرو سرزمینی کشور ایران است دارند؟ ازآنجاکه در بیشتر کشورها گفتمان داوری متضمن دو نظم متمایز متشکل از داوری داخلی و داوری بین المللی است، در این پژوهش صرفا به قانون داوری تجاری بین المللی مصوب ۱۳۷۶ و قواعد داوری بین المللی برخی کشورها پرداخته و از مقررات داوری داخلی به استثنای نگاهی گذرا در بخش دوم چشمپوشی شده است تا حوزه پژوهش از نظام داوری بین المللی خارج نشود.

تحصیل ادله, مساعدت قضایی, دیوان خارجی, داوری بین المللی, دادگاه ملی