علی فراهانی - مربی پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران
حمید رضا میرداودی - ۲- دانشیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران.
غلامرضا گودرزی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران

گیاه Atriplex canescens James یکی از گونه­های غیربومی موفق در امر اصلاح و احیاء مراتع بیابانی استان مرکزی می­باشد که در سطح وسیعی از رویشگاه­های شور حاشیه کویر میقان (حدود ۱۲ هزار هکتار) از سال ۱۳۶۰ به بعد مرتعکاری شده است. این گونه پس از چند سال رویش خشبی شده و تراکم اندام­های هوائی سبز، زنده­مانی و مقدار تولید علوفه آن کاهش می­یابد. افزایش تولید علوفه، شادابی و زنده­مانی این گیاه از ملزومات مدیریت این رویشگاه­ها بوده و انجام هرس یکی از ضروریات برای تحقق این امر ذکر می­شود. در این مطالعه، عملیات هرس و آماربرداری در سه سایت مطالعاتی با متوسط مساحت یک هکتار واقع در کویر میقان طی چهار سال صورت گرفته است تا سطح یا ارتفاع مناسب هرس تعیین گردد. در هر سایت چهار سطح هرس شامل کف­بر و هرس از ارتفاع­های ۲۰، ۴۰، ۶۰ سانتیمتر و شاهد (بدون هرس) اعمال گردید. هر تیمار بر روی ۱۶ پایه آتریپلکس با متوسط قطر پوشش تاجی ۱۶۰ سانتیمتر، ارتفاع ۱۱۵ سانتیمتر، میانگین تولید ۵۳۰ گرم به ازای هر پایه و متوسط ۳۴ سال سن انجام شد. هرس کلیه پایه­ها در اسفندماه سال اول مطالعه انجام شده و آماربرداری فاکتورهای شادابی، مقدار تولید علوفه، ارتفاع، قطر تاج پوشش و درصد زنده­مانی طی سه سال بعد صورت گرفته و داده­های تیمارهای پنج­گانه در هر سایت در قالب طرح آماری بلوک­های کامل تصادفی تجزیه واریانس شدند و داده­های سه سایت بصورت تجزیه واریانس دو طرفه مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، در دو سایت واقع در مناطق شمالی و غربی کویر میقان با تعداد تقریبی ۴۰۰ پایه در هکتار و سابقه ۳۸ سال مرتعکاری، به ترتیب تیمارهای هرس از ارتفاع­های ۶۰ ، ۴۰ ، ۲۰ سانتیمتر و کف­بر از لحاظ افزایش شادابی و تولید علوفه گونه A.canescens اثرات مطلوب­تری داشتند. در سایت واقع در ناحیه جنوبی کویر میقان با تعداد تقریبی ۳۵۰ پایه در هکتار و سابقه ۳۰ سال مرتعکاری به ترتیب تیمارهای کف­بر و هرس از ارتفاع­های ۲۰ ، ۴۰ ، ۶۰ سانتیمتر از لحاظ شادابی و تولید علوفه مفید بودند. در مجموع، میانگین تولید گونه A.canescens بعد از گذشت سه سال از اعمال تیمارهای کف­بر و هرس از ارتفاع­های ۲۰، ۴۰ و ۶۰ سانتیمتر به ترتیب برابر ۶۹۰، ۶۷۹، ۶۵۸ و ۸۱۸ گرم در هر پایه گردید. جهت بهبود خصوصیات گونه A.canescens از لحاظ فاکتورهای مثبت گیاهی نظیر شادابی، زنده­مانی و تولید علوفه، در مناطق آتریپلکس­کاری شده حاشیه شمالی و غربی کویر با سابقه ۳۸ سال مرتعکاری عملیات هرس از ارتفاع­ ۶۰ سانتیمتر و برای مناطق جنوبی کویر با سابقه ۳۰ سال مرتعکاری هرس کف­بر پیشنهاد ­گردید.

استان مرکزی, زنده مانی گیاه, شادابی گیاه, هرس