جلیل فرزادمهر - استادیار، گروه مهندسی طبیعت و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه ، خراسان شمالی، ایران
یاسر قاسمی آریان - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
رضا یاری - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

این تحقیق با هدف بررسی اثر پروژه های اصلاحی بر شاخص های سطحی خاک و ویژگی های عملکردی در مراتع طاهرآباد فردوس انجام شد. برای تعیین خصوصیات سطحی خاک و قابلیت های عملکردی از روش تحلیل عملکرد چشم انداز استفاده شد. بدین منظور در منطقه معرف هر تیمار سه ترانسکت ۱۰۰ متری با فواصل مشخص و در امتداد شیب اصلی مستقر و در طول هر یک ترانسکت، طول و عرض لکه های گیاهی و طول فاصله بین لکه ای اندازه گیری شد. برای محاسبه قابلیت های عملکردی از دستورالعملExcel, LFA (Landscape Function Analysis)  و همچنین برای بررسی معنی داری بین قابلیت های عملکردی از نرم افزار SAS استفاده شد. نتایج نشان داد در پایداری بین تیمارها اختلاف معناداری وجود دارد، به طوری که بیشترین درصد پایداری در هلالی آبگیر + قرق و کمترین در تیمار منطقه شاهد برآورد شد. همچنین نفوذپذیری خاک تیمارهای اصلاحی مختلف، اختلاف معناداری با بیشترین و کمترین درصد نفوذپذیری خاک به ترتیب در پروژه هلالی آبگیر+ قرق و شاهد داشت. نتایج نشان داد که درصد چرخه موادغذایی و عناصر معدنی خاک در پروژه های اصلاحی مختلف مرتع اختلاف معناداری ندارد. شاخص نظام یافتگی پوشش گیاهی برای هلالی آبگیر+قرق، نهال کاری+قرق، قرق و شاهد به ترتیب ۳۳/۰، ۲۲/۰، ۱۸/۰ و ۱۴/۰ برآورد شد. نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد: بیشتر شاخص های سطحی خاک در سطح ۵ درصد بین خاک پروژه های مختلف اصلاحی مرتع دارای اختلاف معناداری هستند. شاخص های پوشش خاک، پوشش یقه و تاجی، لاشبرگ، شکنندگی سطح خاک، شدت و نوع فرسایش، مواد فرسایش یافته، طبیعت سطح خاک و آزمایش خیس شدن در سطح ۵ درصد و بافت در سطح ۱ درصد در تیمارهای مختلف اصلاحی دارای اختلاف معناداری است و تیمارهای مختلف باعث اختلاف در این شاخص ها شده است. همچنین بین شاخص های پوشش کریپتوگام و میکروتوپوگرافی اختلاف معناداری وجود ندارد. به طورکلی احداث هلالی بگیر +قرق در مناطق خشک و نیمه خشک، یک عملیات اصلاحی مفید و باعث افزایش پایداری و نفوذپذیری خاک می شود.

خصوصیات سطحی خاک, ویژگی های عملکردی مرتع, عملکرد چشم انداز, بوم سازگان مرتعی, روستای طاهرآباد فردوس