محمد رضا نجیب زاده - مربی پژوهشی، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
مینا بیات - کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمدحسن پزشکی - کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
محمد فیاض - بخش تحقیقات مرتع- موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور- سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی- تهران- ایران

در این تحقیق ارزش رجحانی گونه های مرتعی مورد چرای گوسفند در مراتع سهند استان آذربایجان شرقی در مدت چهار سال (۱۳۸۹-۱۳۸۶) مطالعه شد. برای این امر از روش شاخص رجحان استفاده شد. پس از تعیین مقدار تولید و مصرف هریک از گونه های انتخاب شده در ماه های فصل چرا (خرداد (رویشی)، تیر و مرداد (گلدهی) و شهریور (بذردهی) و محاسبه سهم هریک از گونه ها در تولید علوفه منطقه و جیره غذایی دام و محاسبه شاخص رجحان، داده های بدست آمده با استفاده از طرح آماری اسپیلت پلات در قالب طرح کاملا تصادفی و با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر سال در سه گونه، اثر ماه در چهار گونه و اثر متقابل سال و ماه در چهار گونه در سطح خطای یک درصد بر روی میزان شاخص رجحان معنی دار بود. شاخص رجحان عامل بسیار مهمی در تعیین ارزش رجحانی گونه های گیاهی برای دام است. گونه های Festuca rubra و Tanacetum chiliophyllum با میانگین شاخص رجحان بین ۴/۱ تا ۶/۱ در طول چهار سال، دارای رجحان نسبی بوده و جزء گونه های نسبتا خوشخوراک بوده اند و در کلاس خوشخوراکی I قرار گرفتند. گونهTanacetum chiliophyllum با بیشترین میانگین شاخص رجحان در رتبه اول در بین تمام گونه های گیاهی قرار گرفت. گونه هایBromus tomentellus، Festuca ovina و Alopecorus textilis با میانگین شاخص رجحان بین ۷/۰ تا ۲/۱، دارای رجحان متوسط بوده و جزء گونه های با خوشخوراکی متوسط بوده اند و در کلاس خوشخوراکی II طبقه بندی شدند. گونهAstragalus aureus  با میانگین شاخص رجحان حدود ۳/۰، دارای اجتناب نسبی بوده و این گونه تقریبا غیر خوشخوراک بود و در کلاس خوشخوراکی III قرار گرفت. نتایج کلی این مطالعه نشان داد که ارزش رجحانی گونه های Festuca rubra و Tanacetum chiliophyllum بیش از سایر گونه های مورد بررسی می باشد و گوسفند بیشتر پهن برگان علفی و بعد گندمیان را ترجیح می دهد و بوته ای ها در آخرین رتبه از جهت ترجیح برای چرای گوسفند قرار گرفتند.

ارزش رجحانی, شاخص رجحان, گونه های مرتعی, گوسفند, مرتع سهند