اکرم طالقانی - گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
صغری محمودی - گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
مجید مکبراصفهانی - گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

گیاه تنگرس با نام علمی  Rhamnus pallasii Fisch. & C.A.Mey.یکی از گونه­های مهم خانواده Rhamnaceae است، که توزیع گسترده­ای در ایران دارد. فاکتورهای مختلف از جمله زمان­های مختلف برداشت، رویشگاه، آب و هوا بر روی محتوای متابولیت­های ثانویه تاثیر می­گذارد. در این پژوهش اندام­های مختلف میوه، برگ، پوست و ریشه این گیاه بر اساس شرایط اقلیمی و فنولوژیکی مختلف گیاهان در ماه های فروردین، اردیبهشت، تیر، مرداد و مهر جمع­آوری و با روش خیساندن در حلال متانول ۸۰ درصد عصاره­گیری شدند. محتوای ترکیبات فنولی کل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل و فنولیک اسید کل عصاره­ها به روش اسپکتروفتومتری و فعالیت ضد رادیکالی عصاره­ها با آزمون مهار رادیکال­های DPPH در ماه­های مختلف اندازه­گیری شد. نتایج در سطح احتمال ۰۵/۰ درصد معنادار هستند. حداکثر ترکیبات فنولی (۰۲/۱±۶۶/۵۸۳ میکروگرم گالیک اسید/گرم گیاه خشک)، آنتوسیانین (۰۱۹/۰± ۰۶۲/۹ میلی­گرم/ لیتر) و فنولیک اسید (۵۲/۱±۸۷/۵۳ میکروگرم کافئیک اسید/گرم گیاه خشک) در اندام­ میوه و در ماه­ مهر و حداکثر ترکیبات فلاونوئیدی (۷۷/۱±۴۸/۵۱۴ میلی گرم کوئرستین/ گرم گیاه خشک) در اندام برگ و در ماه فروردین به دست آمد. عصاره میوه­ها دارای بیشترین خواص آنتی اکسیدانی با مقدار ۵۰IC، ۲۴/۰ ± ۵۲/۷ میکروگرم بر میلی لیتر در ماه مهر بودند، پس از آن برگ ها با ۲۹/۰±۱۸/۸  میکروگرم بر میلی لیتر در ماه فروردین، ریشه با ۲۹/۰±۵۰/۱۳ میکروگرم در میلی­لیتر در ماه فروردین و پوست درخت با ۳۷/۰±۷۹/۱۴میکروگرم در میلی­لیتر در ماه اردیبهشت به ترتیب قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که کیفیت و کمیت محتوی مواد موثره اندام­های مختلف تنگرس تحت شرایط تغییرات فصلی متفاوت است و می­توان از این نتایج برای استخراج حداکثر ترکیبات به ­منظور آنالیزهای بعدی و همچنین استفاده در صنایع مختلف دارویی و غذایی بهره برد.

تنگرس, اندام های مختلف مورفولوژیکی, بررسی فیتوشیمایی, ترکیبات فنولی, دوره رویشی